41

Giô-sép bàn mộng của Pha-ra-ôn

¹ Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.⚓ ² Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bưng. ³ Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông. ⁴ Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc, nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc.
⁵ Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ. ⁶ Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia. ⁷ Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao.
⁸ Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.⚓
⁹ Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi. ¹⁰ Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ. ¹¹ Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng. ¹² Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy. ¹³ Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: Bệ-hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia.
¹⁴ Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn. ¹⁵ Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được. ¹⁶ Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy. ¹⁷ Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông. ¹⁸ Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng. ¹⁹ Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ. ²⁰ Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia, ²¹ nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa. ²² Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cọng rạ. ²³ Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia; ²⁴ và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được.
²⁵ Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm. ²⁶ Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Ấy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy. ²⁷ Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém. ²⁸ Ấy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm. ²⁹ Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật. ³⁰ Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn. ³¹ Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa. ³² Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy. ³³ Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô, ³⁴ cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó. ³⁵ Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu nhập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy. ³⁶ Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.

Giô-sép được nhắc lên cao

³⁷ Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần. ³⁸ Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao? ³⁹ Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí huệ như ngươi nữa. ⁴⁰ Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng theo lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.⚓ ⁴¹ Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! Trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô. ⁴² Vua liền cởi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;⚓ ⁴³ rồi, truyền cho lên ngồi xe sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Ấy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy. ⁴⁴ Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chân lên được.
⁴⁵ Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách,⚓ đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn,⚓ cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô. ⁴⁶ Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô.
⁴⁷ Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy. ⁴⁸ Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó. ⁴⁹ Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.

Giô-sép sanh Ma-na-se và Ép-ra-im

⁵⁰ Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai. ⁵¹ Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta. ⁵² Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.

Sự đói kém khởi sự

⁵³ Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua, ⁵⁴ thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.⚓ ⁵⁵ Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn, xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.⚓ ⁵⁶ Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô. ⁵⁷ Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mua lúa nơi Giô-sép bán.

41

Pharaoh’s Dreams

¹Then it came to pass, at the end of two full years, that ⚓Pharaoh had a dream; and behold, he stood by the river. ²Suddenly there came up out of the river seven cows, fine looking and fat; and they fed in the meadow. ³Then behold, seven other cows came up after them out of the river, ugly and gaunt, and stood by the other cows on the bank of the river. ⁴And the ugly and gaunt cows ate up the seven fine looking and fat cows. So Pharaoh awoke. ⁵He slept and dreamed a second time; and suddenly seven heads of grain came up on one stalk, plump and good. ⁶Then behold, seven thin heads, blighted by the ⚓east wind, sprang up after them. ⁷And the seven thin heads devoured the seven plump and full heads. So Pharaoh awoke, and indeed, it was a dream. ⁸Now it came to pass in the morning ⚓that his spirit was troubled, and he sent and called for all ⚓the magicians of Egypt and all its ⚓wise men. And Pharaoh told them his dreams, but there was no one who could interpret them for Pharaoh.
⁹Then the ⚓chief butler spoke to Pharaoh, saying: “I remember my faults this day. ¹⁰When Pharaoh was ⚓angry with his servants, ⚓and put me in custody in the house of the captain of the guard, both me and the chief baker, ¹¹⚓we each had a dream in one night, he and I. Each of us dreamed according to the interpretation of his own dream. ¹²Now there was a young ⚓Hebrew man with us there, a ⚓servant of the captain of the guard. And we told him, and he ⚓interpreted our dreams for us; to each man he interpreted according to his own dream. ¹³And it came to pass, just ⚓as he interpreted for us, so it happened. He restored me to my office, and he hanged him.”
¹⁴⚓Then Pharaoh sent and called Joseph, and they ⚓brought him quickly ⚓out of the dungeon; and he shaved, ⚓changed his clothing, and came to Pharaoh. ¹⁵And Pharaoh said to Joseph, “I have had a dream, and there is no one who can interpret it. ⚓But I have heard it said of you that you can understand a dream, to interpret it.”
¹⁶So Joseph answered Pharaoh, saying, ⚓“It is not in me; ⚓God will give Pharaoh an answer of peace.”
¹⁷Then Pharaoh said to Joseph: “Behold, ⚓in my dream I stood on the bank of the river. ¹⁸Suddenly seven cows came up out of the river, fine looking and fat; and they fed in the meadow. ¹⁹Then behold, seven other cows came up after them, poor and very ugly and gaunt, such ugliness as I have never seen in all the land of Egypt. ²⁰And the gaunt and ugly cows ate up the first seven, the fat cows. ²¹When they had eaten them up, no one would have known that they had eaten them, for they were just as ugly as at the beginning. So I awoke. ²²Also I saw in my dream, and suddenly seven heads came up on one stalk, full and good. ²³Then behold, seven heads, withered, thin, and blighted by the east wind, sprang up after them. ²⁴And the thin heads devoured the seven good heads. So ⚓I told this to the magicians, but there was no one who could explain it to me.”
²⁵Then Joseph said to Pharaoh, “The dreams of Pharaoh are one; ⚓God has shown Pharaoh what He is about to do: ²⁶The seven good cows are seven years, and the seven good heads are seven years; the dreams are one. ²⁷And the seven thin and ugly cows which came up after them are seven years, and the seven empty heads blighted by the east wind are ⚓seven years of famine. ²⁸⚓This is the thing which I have spoken to Pharaoh. God has shown Pharaoh what He is about to do. ²⁹Indeed ⚓seven years of great plenty will come throughout all the land of Egypt; ³⁰but after them seven years of famine will ⚓arise, and all the plenty will be forgotten in the land of Egypt; and the famine ⚓will deplete the land. ³¹So the plenty will not be known in the land because of the famine following, for it will be very severe. ³²And the dream was repeated to Pharaoh twice because the ⚓thing is established by God, and God will shortly bring it to pass.
³³“Now therefore, let Pharaoh select a discerning and wise man, and set him over the land of Egypt. ³⁴Let Pharaoh do this, and let him appoint officers over the land, ⚓to collect one-fifth of the produce of the land of Egypt in the seven plentiful years. ³⁵And ⚓let them gather all the food of those good years that are coming, and store up grain under the authority of Pharaoh, and let them keep food in the cities. ³⁶Then that food shall be as a reserve for the land for the seven years of famine which shall be in the land of Egypt, that the land ⚓may not perish during the famine.”

Joseph’s Rise to Power

³⁷So ⚓the advice was good in the eyes of Pharaoh and in the eyes of all his servants. ³⁸And Pharaoh said to his servants, “Can we find such a one as this, a man ⚓in whom is the Spirit of God?”
³⁹Then Pharaoh said to Joseph, “Inasmuch as God has shown you all this, there is no one as discerning and wise as you. ⁴⁰⚓You shall be over my house, and all my people shall be ruled according to your word; only in regard to the throne will I be greater than you.” ⁴¹And Pharaoh said to Joseph, “See, I have ⚓set you over all the land of Egypt.”
⁴²Then Pharaoh ⚓took his signet ring off his hand and put it on Joseph’s hand; and he ⚓clothed him in garments of fine linen ⚓and put a gold chain around his neck. ⁴³And he had him ride in the second ⚓chariot which he had; ⚓and they cried out before him, “Bow the knee!” So he set him ⚓over all the land of Egypt. ⁴⁴Pharaoh also said to Joseph, “I am Pharaoh, and without your consent no man may lift his hand or foot in all the land of Egypt.” ⁴⁵And Pharaoh called Joseph’s name Zaphnath-Paaneah. And he gave him as a wife ⚓Asenath, the daughter of Poti-Pherah priest of On. So Joseph went out over all the land of Egypt.
⁴⁶Joseph was thirty years old when he ⚓stood before Pharaoh king of Egypt. And Joseph went out from the presence of Pharaoh, and went throughout all the land of Egypt. ⁴⁷Now in the seven plentiful years the ground brought forth abundantly. ⁴⁸So he gathered up all the food of the seven years which were in the land of Egypt, and laid up the food in the cities; he laid up in every city the food of the fields which surrounded them. ⁴⁹Joseph gathered very much grain, ⚓as the sand of the sea, until he stopped counting, for it was immeasurable.
⁵⁰⚓And to Joseph were born two sons before the years of famine came, whom Asenath, the daughter of Poti-Pherah priest of On, bore to him. ⁵¹Joseph called the name of the firstborn Manasseh: “For God has made me forget all my toil and all my ⚓father’s house.” ⁵²And the name of the second he called Ephraim: “For God has caused me to be ⚓fruitful in the land of my affliction.”
⁵³Then the seven years of plenty which were in the land of Egypt ended, ⁵⁴⚓and the seven years of famine began to come, ⚓as Joseph had said. The famine was in all lands, but in all the land of Egypt there was bread. ⁵⁵So when all the land of Egypt was famished, the people cried to Pharaoh for bread. Then Pharaoh said to all the Egyptians, “Go to Joseph; ⚓whatever he says to you, do.” ⁵⁶The famine was over all the face of the earth, and Joseph opened all the storehouses and ⚓sold to the Egyptians. And the famine became severe in the land of Egypt. ⁵⁷⚓So all countries came to Joseph in Egypt to ⚓buy grain, because the famine was severe in all lands.