Quyển sách này ghi lại giai đoạn chuyển tiếp trong lịch sử dân Do Thái từ chế độ “Thẩm Phán” đến chế độ quân chủ. Sự thay đổi chế độ này trong đời sống dân tộc Do Thái xoay quanh ba nhân vật chính: tiên tri Sa-mu-ên, vị thẩm phán cuối cùng; Sau-lơ, vị vua đầu tiên; và Đa-vít, người sau này nối ngôi Sau-lơ.
 Chủ đề của sách này cũng là chủ đề của các sách lịch sử khác trong Cựu Ước: người nào trung tín với Đức Chúa Trời được thành công, còn người nào không vâng lời Ngài thất bại thê thảm. Lời Chúa phán với thầy tế lễ Hê-li trong 2:30 nêu rõ lẽ thật ấy: “Ai tôn trọng Ta sẽ được Ta tôn trọng, còn ai khinh dể Ta sẽ bị Ta khinh dể.”
 Chính Đức Chúa Trời mới thật sự là vua dân Do Thái. Tuy nhiên, khi dân Ngài xin một vua để cai trị họ, Chúa vẫn chọn cho họ một người để làm vua. Điều quan trọng là cả vua và dân đều sống dưới quyền tể trị và phán xét của Đức Chúa Trời (2:7-10). Theo luật của Đức Chúa Trời, quyền hạn của mọi người giàu nghèo đều phải được tôn trọng.

1. Sa-mu-ên làm thẩm phán xét xử dân Y-sơ-ra-ên 1:1–7:17

2. Sau-lơ được phong làm vua 8:1–10:27

3. Những năm đầu dưới triều Sau-lơ 11:1–15:35

4. Đa-vít và Sau-lơ 16:1–30:31

5. Sự chết của vua Sau-lơ và các con trai vua 31:1-13