18

Các vua sau chót của Giu-đa

(Từ đoạn 18 đến đoạn 25)

Ê-xê-chia làm vua Giu-đa

¹ Năm thứ ba đời Ô-sê, con trai Ê-la, vua Y-sơ-ra-ên, thì Ê-xê-chia, con trai A-cha, vua Giu-đa, lên làm vua. ² Người được hai mươi lăm tuổi khi lên làm vua, và cai trị hai mươi chín năm tại Giê-ru-sa-lem. Mẹ người tên là A-bi, con gái của Xa-cha-ri. ³ Người làm điều thiện trước mặt Đức Giê-hô-va y như Đa-vít, tổ phụ người, đã làm. ⁴ Người phá hủy các nơi cao, đập bể những trụ thờ, đánh hạ các A-sê-ra, và bẻ gãy con rắn đồng mà Môi-se đã làm; bởi vì cho đến khi ấy dân Y-sơ-ra-ên xông hương cho nó. Người ta gọi hình rắn ấy là Nê-hu-tan⚓ ⁵ Ê-xê-chia nhờ cậy nơi Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên; nên trong các vua sau người, hoặc trong những vua trước người, chẳng có một ai giống như người. ⁶ Người tríu mến Đức Giê-hô-va, không xây bỏ Ngài, song gìn giữ các điều răn mà Đức Giê-hô-va đã truyền cho Môi-se. ⁷ Đức Giê-hô-va ở cùng người; hễ người đi làm sự gì, đều được thành tựu. Người dấy nghịch với vua A-si-ri, không phục vua ấy nữa. ⁸ Người hãm đánh xứ dân Phi-li-tin cho đến Ga-xa và địa hạt chung quanh thành, từ tháp vọng canh đến thành kiên cố.
⁹ Xảy ra năm thứ tư đời Ê-xê-chia, nhằm năm thứ bảy đời Ô-sê, con trai Ê-la, vua Y-sơ-ra-ên, thì Sanh-ma-na-sa, vua A-si-ri, đi lên đánh Sa-ma-ri và vây nó. ¹⁰ Cuối ba năm, người hãm lấy: ấy vậy nhằm năm thứ sáu đời Ê-xê-chia, năm thứ chín đời Ô-sê, vua Y-sơ-ra-ên, thì Sa-ma-ri bị chiếm lấy. ¹¹ Vua A-si-ri đem dân Y-sơ-ra-ên qua A-si-ri, đặt tại Cha-la và trên bờ Cha-bo, sông xứ Gô-xan, cùng trong các thành của Mê-đi; ¹² ấy vì chúng không có vâng theo lời phán của Giê-hô-va Đức Chúa Trời mình, nhưng bội giao ước Ngài, không khứng nghe, và chẳng làm theo các điều mà Môi-se, tôi tớ của Đức Giê-hô-va, đã truyền cho.

Sự dân A-si-ri loán vào

¹³ Năm thứ mười bốn đời Ê-xê-chia, San-chê-ríp, vua A-si-ri, đến đánh các thành kiên cố của Giu-đa và hãm lấy nó. ¹⁴ Ê-xê-chia, vua Giu-đa, sai sứ đến La-ki nói với vua A-si-ri rằng: Tôi phạm lỗi. Cầu vua lìa khỏi nước tôi; hễ vua đòi tôi điều gì, tôi sẽ chịu. Vua A-si-ri bắt Ê-xê-chia, vua Giu-đa, phải trả ba trăm ta-lâng bạc, và ba mươi ta-lâng vàng. ¹⁵ Ê-xê-chia nộp cho người các bạc ở trong đền Đức Giê-hô-va và trong kho tàng của cung vua. ¹⁶ Bấy giờ, Ê-xê-chia gỡ vàng của các cửa và cột đền thờ Đức Giê-hô-va mà chính mình người đã cẩn vào, rồi nộp hết cho vua A-si-ri.
¹⁷ Song, vua A-si-ri ở La-ki sai Tạt-tan, Ráp-sa-ri, và Ráp-sa-kê⚓, đem theo một đạo binh mạnh, đến Giê-ru-sa-lem đánh vua Ê-xê-chia. Chúng đi lên Giê-ru-sa-lem và dừng lại tại cống ao trên, ở bên đường ruộng thợ nện. ¹⁸ Đoạn, chúng xin nói chuyện với vua.
Ê-li-a-kim, con trai Hinh-kia, quan cai đền, Sép-na, thơ ký, và Giô-a, con của A-sáp, quan thái sử, đều đi ra đến chúng. ¹⁹ Ráp-sa-kê nói cùng họ rằng: Ta xin các ngươi hãy nói với Ê-xê-chia rằng: Vua A-si-ri, là vua lớn, nói như vầy: Ngươi nhờ cậy ai dường ấy? ²⁰ Ngươi có nói (chỉ những lời hư không đó thôi), mà rằng: Ta có mưu kế, sức mạnh đặng tranh chiến. Vậy, ngươi để lòng tin cậy nơi ai mà dấy loạn cùng ta? ²¹ Ta thấy rõ điều đó: Ngươi nhờ cậy nơi Ê-díp-tô, thật như nương vào cây sậy gãy; ví ai nương dựa nó, ắt nó sẽ đâm vào tay, xoi lủng ngang qua. Phàm ai nhờ cậy Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì đều bị như thế.
²² Có lẽ các ngươi sẽ nói với ta rằng: Chúng tôi nhờ cậy nơi Giê-hô-va Đức Chúa Trời của chúng tôi. Nhưng há chẳng phải các nơi cao và bàn thờ của Ngài mà Ê-xê-chia có phá hủy, truyền cho Giu-đa và Giê-ru-sa-lem rằng: Các ngươi khá thờ phượng Chúa tại Giê-ru-sa-lem ở trước bàn thờ nầy, chăng? ²³ Thế thì, ngươi hãy đánh cuộc với chủ ta, là vua A-si-ri. Ta sẽ giao cho ngươi hai ngàn con ngựa, nếu ngươi tìm được quân kỵ để cỡi chúng nó. ²⁴ Ấy chẳng đặng, thì ngươi làm sao đánh đuổi một quan tướng nhỏ hơn hết của chủ ta đặng? Ngươi cậy nơi Ê-díp-tô đặng kiếm xe và quân kỵ sao! ²⁵ Há chẳng phải theo lịnh của Đức Giê-hô-va mà ta loán qua miền đây, đặng phá hủy nó sao? Đức Giê-hô-va thật có phán với ta rằng: Hãy đi lên đánh xứ nầy, và phá hủy nó.
²⁶ Ê-li-a-kim, con trai Hinh-kia, Sép-na, và Giô-a, bèn nói với Ráp-sa-kê rằng: Hãy nói với các tôi tớ ông bằng tiếng Sy-ri⚓; vì chúng tôi hiểu thứ tiếng ấy. Chớ nói cùng chúng tôi bằng tiếng Giu-đa vào tai dân sự ở trên vách thành. ²⁷ Ráp-sa-kê đáp lại với chúng rằng: Há có phải cùng chủ ngươi và ngươi mà chủ ta sai ta nói các lời nầy sao? Người há chẳng sai ta đến cùng những người đứng trên vách thành để họ với ngươi ăn phẩn mình và uống nước tiểu mình, sao?
²⁸ Đoạn, Ráp-sa-kê đứng tại đó, cất tiếng la lớn lên bằng tiếng Giu-đa mà rằng: Hãy nghe lời vua A-si-ri, là vua lớn, nói. ²⁹ Vua nói như vầy: Chớ để cho Ê-xê-chia lường gạt các ngươi, vì hắn không tài nào giải các ngươi khỏi tay ta. ³⁰ Cũng chớ để người dỗ các ngươi tin cậy nơi Đức Giê-hô-va, mà rằng: Đức Giê-hô-va sẽ giải cứu chúng ta, và thành nầy sẽ chẳng sa vào tay của vua A-si-ri đâu. ³¹ Chớ nghe Ê-xê-chia, vì vua A-si-ri nói như vầy: Khá hòa với ta và đầu hàng ta; mỗi người trong các ngươi sẽ được ăn hoa quả của vườn nho và của cây vả mình, cùng uống nước giếng mình, ³² cho đến chừng ta tới dẫn các ngươi vào trong một xứ giống như xứ của các ngươi, tức là xứ có lúa và rượu, bánh và vườn nho, một xứ sanh dầu ô-li-ve và mật ong. Như thế các ngươi sẽ sống, và không chết đâu. Vậy, chớ nghe Ê-xê-chia, vì hắn gạt các ngươi khi nói rằng: Đức Giê-hô-va sẽ giải cứu chúng ta. ³³ Những thần của các dân tộc khác há có giải cứu xứ mình khỏi tay vua A-si-ri chăng? ³⁴ Thần của Ha-mát, và thần của Ạt-bát ở đâu? Thần của Sê-phạt-va-im, thần của Hê-na, và thần của Y-va ở đâu? Các thần đó có giải cứu Sa-ma-ri khỏi tay ta chăng? ³⁵ Trong những thần của muôn nước, có thần nào đã giải cứu xứ họ khỏi tay ta chăng? Đức Giê-hô-va có thế giải cứu Giê-ru-sa-lem sao?
³⁶ Nhưng dân sự làm thinh, không đáp lại một lời; vì vua có truyền lịnh rằng: Các ngươi chớ trả lời.
³⁷ Ê-li-a-kim, con trai Hinh-kia, quan cai đền, thơ ký Sép-na, và quan thái sử Giô-a, con trai A-sáp, trở về Ê-xê-chia, quần áo xé rách, thuật cho người mọi lời của Ráp-sa-kê.

18

Yu^ndaa Nyei Hungh, He^se^ki^yaa

(Beiv mangc 2 Zunh Doic Douh 29:1-2; 31:1)

¹Elaa nyei dorn, Ho^se^yaa, zoux I^saa^laa^en nyei hungh da'faam hnyangx wuov hnyangx, Aa^hatc nyei dorn, He^se^ki^yaa, faaux weic zoux Yu^ndaa nyei hungh. ²Faaux weic zoux hungh wuov zanc, ninh duqv nyic ziepc hmz hnyangx. Ninh yiem Ye^lu^saa^lem gunv nyic ziepc juov hnyangx. Ninh nyei maa se Se^kaa^li^yaa nyei sieqv, mbuox heuc Aa^mbi^yaa.⚓ ³Ziux Ziouv mangc, He^se^ki^yaa zoux duqv horpc hnangv ninh nyei ong-taaix, Ndaawitv, zoux nyei nyungc-nyungc. ⁴Ninh caeqv cuotv yiem hlang zaangc zienh nyei dorngx, mborqv huv zaangc zienh nyei la'bieiv-dongc yaac goix ⟨Aa^se^laa⟩ zienh nyeiz nyei ndiangx-fangx. Ninh mborqv huv Mose zoux daaih nyei dongh siqv naang,⚓ weic zuqc taux wuov deix hnoi-nyieqc I^saa^laa^en Mienh corc buov hung bun wuov diuh naang. Wuov diuh naang, mienh⚓ heuc Ne^hutc^taan.⚓ ⁵He^se^ki^yaa kaux Ziouv, I^saa^laa^en Mienh nyei Tin-Hungh. Hnangv naaic, yiem Yu^ndaa nyei yietc zungv hungh, maiv gunv zinh ndaangc nyei caux nqa'haav nyei, maiv maaih haaix dauh hnangv ninh. ⁶Ninh kaux wuonv Ziouv, zanc-zanc gan longx ninh, maiv guangc. He^se^ki^yaa ei jienv Ziouv jiu bun Mose nyei leiz-latc. ⁷Ziouv caux ninh yiem. Ninh haaix zanc cuotv mingh zoux haaix nyungc, ninh zoux duqv cuotv nyei. Ninh ngaengc jienv maiv fu-sux Atc^si^lie nyei hungh. ⁸Ninh mborqv hingh Fi^li^saa^die Mienh, zungv mborqv taux Gaasaa caux huing nzuonx nyei dorngx, yiem maaih laauh nyei dorngx taux maaih zingh laatc weih wuonv nyei dorngx.

Saa^maa^lie Zuqc Baaic

⁹He^se^ki^yaa zoux hungh da'feix hnyangx wuov hnyangx, se Elaa nyei dorn, Ho^se^yaa, zoux I^saa^laa^en nyei hungh da'cietv hnyangx wuov hnyangx, Atc^si^lie nyei hungh, Saen^maa^ne^se, cuotv mingh weih jienv oix mborqv Saa^maa^lie Zingh. ¹⁰Jiex liuz buo hnyangx wuov hnyangx, Atc^si^lie Mienh caangv duqv wuov norm zingh mi'aqv. Saa^maa^lie zuqc caangv wuov zanc, He^se^ki^yaa zoux Ye^lu^saa^lem nyei hungh da'luoqc hnyangx, Ho^se^yaa zoux I^saa^laa^en nyei hungh da'juov hnyangx. ¹¹Atc^si^lie nyei hungh guaatv I^saa^laa^en Mienh mingh Atc^si^lie Guoqv, bun ninh mbuo yiem Haa^laa^aa caux Gosaan Deic nyei Haa^mbo Ndaaih hlen caux Mi^ndie Mienh nyei mungv. ¹²Naaiv deix sic cuotv daaih weic zuqc ninh mbuo maiv muangx Ziouv, ninh mbuo nyei Tin-Hungh, nyei waac. Ninh mbuo ngaengc jienv ninh mbuo caux ninh laengz jiex nyei ngaengc waac, dongh Ziouv nyei bou, Mose, hatc nyei waac. Ninh mbuo maiv muangx yaac maiv ei jienv zoux.

Sen^naa^ke^lipv Gorngv Oix Hoic Ye^lu^saa^lem

(Beiv mangc 2 Zunh Doic Douh 32:1-19; I^saa^yaa 36:1-22)

¹³He^se^ki^yaa zoux hungh ziepc feix hnyangx wuov hnyangx, Atc^si^lie nyei hungh, Sen^naa^ke^lipv, daaih mborqv Yu^ndaa maaih zingh laatc wuonv nyei yietc zungv zingh yaac caangv duqv mi'aqv. ¹⁴Yu^ndaa nyei hungh, He^se^ki^yaa, ziouc paaiv mienh mingh Laakitv taux Atc^si^lie nyei hungh wuov. Ninh gorngv, “Yie zoux dorngc mi'aqv. Tov meih tuix nqoi maiv dungx mborqv yie. Meih oix yie buih mbu'ziex yie ziouc bun aqv.” Atc^si^lie nyei hungh ziouc heuc Yu^ndaa nyei hungh, He^se^ki^yaa, cuotv juqv cin yietc baeqv juov ziepc joih⚓ nyaanh caux luoqc baeqv ziepc juov joih⚓ jiem. ¹⁵He^se^ki^yaa ziouc zorqv yiem zaangc Ziouv nyei biauv caux hungh dinc siou jaaix nyei ga'naaiv nyei dorngx nyei yietc zungv nyaanh fungx bun ninh.
¹⁶Wuov zanc Yu^ndaa nyei hungh, He^se^ki^yaa, maeqv nzengc dongh ninh buang jienv zaangc Ziouv nyei biauv nyei gaengh caux gaengh zouc nyei jiem, fungx bun Atc^si^lie nyei hungh.
¹⁷Atc^si^lie nyei hungh paaiv buo dauh ninh nyei hlo jiex nyei baeng-bieiv⚓ caux jienv baeng-guanh camv nyei yiem Laakitv mingh taux Ye^lu^saa^lem, He^se^ki^yaa Hungh wuov. Mingh taux Ye^lu^saa^lem, ninh mbuo dingh jienv yiem Wuov Jiex Bung nyei Wuom-Domh nyei zuonx, Nyomc Ndie nyei Ciangv wuov diuh jauv. ¹⁸Ninh mbuo heuc hungh diex wuov zanc maaih goux hungh dinc nyei domh jien, Hin^ki^yaa, nyei dorn, E^li^yaa^kim, caux Sepv^naa sou-biuv caux Aasaapc nyei dorn, fiev sou-daan nyei jien wuov dauh Yo^aa, cuotv mingh buangh ninh mbuo.
¹⁹Maaih dauh wuov deix domh baeng-bieiv gorngv mbuox ninh mbuo, “Oix zuqc mbuox He^se^ki^yaa,
“ ‘Domh ziuh hungh, Atc^si^lie nyei hungh, hnangv naaiv nor gorngv, “Meih kaux haaix nyungc? ²⁰Meih hnamv daaih kungx longc baeqc waac hnangv haih maaih za'eix, maaih qaqv mborqv jaax fai? Meih kaux haaix dauh cingx daaih ngaengc yie? ²¹Mangc maah! Meih kaux I^yipv se hnangv kaux luoqc diqc guaengv-mbaaix zoux biaav-mbiaac yangh jauv nor, haih baqv zuqc buoz mun. I^yipv nyei Faalo Hungh yaac hnangv naaiv nor zoux bun yietc zungv bangc ninh nyei mienh. ²²Se gorngv meih mbuox yie, ‘Yie mbuo kaux Ziouv, yie mbuo nyei Tin-Hungh,’ He^se^ki^yaa caeqv guangc wuov deix yiem hlang zaangc zienh nyei dorngx caux ziec-dorngh se naaiv dauh Tin-Hungh nyei maiv zeiz? He^se^ki^yaa corc gorngv mbuox Yu^ndaa caux Ye^lu^saa^lem nyei mienh, ‘Meih mbuo oix zuqc yiem Ye^lu^saa^lem naaiv norm ziec-dorngh ziec.’+”
²³“ ‘Ih zanc meih caux yie nyei ziouv, Atc^si^lie nyei hungh, ndouv gaax. Se gorngv meih lorz duqv mienh gaux geh nor, yie bun i cin dauh maaz meih. ²⁴Se gorngv meih kaux I^yipv nyei mborqv jaax maaz-cie caux geh maaz baeng, meih fungc haih mborqv duqv hingh yie nyei ziouv nyei yietc dauh gauh faix jiex nyei baeng-bieiv? ²⁵Maiv daan mbuoqc naaiv. Yie daaih mborqv baaic naaiv norm deic-bung se maiv maaih Ziouv caux yie daaih fai? Ziouv ganh gorngv mbuox yie cuotv mingh mietc naaiv norm deic-bung maah!’+”
²⁶Hin^ki^yaa nyei dorn, E^li^yaa^kim, caux Sepv^naa caux Yo^aa gorngv mbuox wuov dauh domh baeng-bieiv, “Tov longc Aalam waac caux yie mbuo, meih nyei bou, gorngv waac weic zuqc yie mbuo bieqc hnyouv nyei. Maiv dungx longc Yu^ndaa Mienh nyei waac⚓ bun yiem zingh laatc gu'nguaaic nyei baeqc fingx haih muangx haiz.”
²⁷Mv baac wuov dauh baeng-bieiv gorngv, “Yie nyei ziouv paaiv yie daaih kungx oix yie caux meih nyei ziouv caux meih mbuo ganh gorngv fai? Se liemh zueiz jienv zingh laatc wuov deix oix zuqc caux meih mbuo nyanc ninh mbuo ganh nyei nqaiv, hopv ninh mbuo ganh nyei yiez maiv zeiz?”
²⁸Wuov dauh domh baeng-bieiv ziouc souv jiez daaih longc Yu^ndaa Mienh nyei waac heuc jienv gorngv, “Oix zuqc muangx domh ziuh hungh, se Atc^si^lie nyei hungh, nyei waac maah! ²⁹Hungh diex hnangv naaiv nor gorngv, ‘Maiv dungx muangx He^se^ki^yaa nduov meih mbuo. Ninh maiv haih njoux meih mbuo leih ndutv yie nyei buoz-ndiev. ³⁰Maiv dungx muangx He^se^ki^yaa nduov meih mbuo kaux Ziouv. Ninh oix gorngv, “Ziouv ndongc haaix zungv oix njoux yie mbuo. Ninh maiv zorqv naaiv norm zingh jiu bun yiem Atc^si^lie hungh nyei buoz-ndiev.”+’
³¹“Maiv dungx muangx He^se^ki^yaa nyei waac. Atc^si^lie nyei hungh gorngv, ‘Cuotv daaih lorz yie maah! Caux yie gorngv horpc. Gorqv-mienh ziouc duqv nyanc gorqv-mienh nyei a'ngunc hmei nyei biouv. Gorqv-mienh duqv nyanc gorqv-mienh nyei ngongh nyorx ndiangx nyei biouv yaac hopv ganh nyei siou wuom-kuotv nyei wuom. ³²Zuov yie dorh meih mbuo mingh taux norm deic-bung hnangv meih mbuo ganh nyei deic-bung nor. Se maaih laangh ziqc, maaih siang-a'ngunc diuv nyei deic-bung, maaih njuov, maaih a'ngunc huingx nyei deic-bung, maaih ga'lanv ndiangx caux mueiz-dorngh nyei deic-bung, weic bun meih mbuo maaih maengc ziangh, maiv zeiz zuqc daic.’
“He^se^ki^yaa gorngv, ‘Ziouv zungv oix njoux yie mbuo,’ wuov deix waac meih mbuo maiv dungx muangx weic zuqc ninh kungx nduov meih mbuo hnangv. ³³Maaih haaix norm guoqv nyei haaix dauh zienh njoux jiex ganh nyei guoqv biaux ndutv Atc^si^lie hungh nyei buoz-ndiev? ³⁴Haamatv caux Aanbatc Mungv nyei zienh yiem haaix? Se^faan^waa^im, Henaa caux Ipc^waa Mungv nyei zienh yiem haaix? Ninh mbuo njoux Saa^maa^lie leih ndutv yie nyei buoz-ndiev fai? ³⁵Se gorngv naaiv deix guoqv nyei yietc zungv zienh maiv maaih haaix dauh njoux duqv ninh nyei guoqv biaux ndutv yie nyei buoz-ndiev, wuov nyungc Ziouv fungc haih njoux Ye^lu^saa^lem cuotv yie nyei buoz-ndiev?”
³⁶Mv baac baeqc fingx sekv nzieqc nyei, maiv dau yietc joux, weic zuqc hungh diex hatc ninh mbuo, “Maiv dungx dau ninh.”
³⁷Goux hungh dinc wuov dauh jien, Hin^ki^yaa nyei dorn, E^li^yaa^kim, caux Sepv^naa sou-biuv caux Aasaapc nyei dorn, fiev sou-daan nyei jien wuov dauh Yo^aa, ziouc ⟨betv ganh nyei lui-houx⟩ aengx mingh taux He^se^ki^yaa wuov, yaac dorh wuov dauh domh baeng-bieiv nyei waac mingh gorngv mbuox ninh.