41

Giô-sép bàn mộng của Pha-ra-ôn

¹ Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.⚓ ² Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bưng. ³ Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông. ⁴ Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc, nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc.
⁵ Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ. ⁶ Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia. ⁷ Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao.
⁸ Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.⚓
⁹ Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi. ¹⁰ Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ. ¹¹ Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng. ¹² Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy. ¹³ Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: Bệ-hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia.
¹⁴ Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn. ¹⁵ Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được. ¹⁶ Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy. ¹⁷ Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông. ¹⁸ Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng. ¹⁹ Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ. ²⁰ Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia, ²¹ nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa. ²² Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cọng rạ. ²³ Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia; ²⁴ và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được.
²⁵ Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm. ²⁶ Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Ấy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy. ²⁷ Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém. ²⁸ Ấy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm. ²⁹ Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật. ³⁰ Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn. ³¹ Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa. ³² Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy. ³³ Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô, ³⁴ cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó. ³⁵ Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu nhập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy. ³⁶ Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.

Giô-sép được nhắc lên cao

³⁷ Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần. ³⁸ Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao? ³⁹ Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí huệ như ngươi nữa. ⁴⁰ Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng theo lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.⚓ ⁴¹ Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! Trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô. ⁴² Vua liền cởi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;⚓ ⁴³ rồi, truyền cho lên ngồi xe sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Ấy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy. ⁴⁴ Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chân lên được.
⁴⁵ Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách,⚓ đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn,⚓ cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô. ⁴⁶ Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô.
⁴⁷ Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy. ⁴⁸ Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó. ⁴⁹ Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.

Giô-sép sanh Ma-na-se và Ép-ra-im

⁵⁰ Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai. ⁵¹ Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta. ⁵² Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.

Sự đói kém khởi sự

⁵³ Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua, ⁵⁴ thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.⚓ ⁵⁵ Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn, xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.⚓ ⁵⁶ Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô. ⁵⁷ Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mua lúa nơi Giô-sép bán.

41

Pharaoh’s Dreams

¹When two full years had passed, Pharaoh had a dream: He was standing by the Nile, ²when out of the river there came up seven cows, sleek and fat, and they grazed among the reeds. ³After them, seven other cows, ugly and gaunt, came up out of the Nile and stood beside those on the riverbank. ⁴And the cows that were ugly and gaunt ate up the seven sleek, fat cows. Then Pharaoh woke up.
⁵He fell asleep again and had a second dream: Seven heads of grain, healthy and good, were growing on a single stalk. ⁶After them, seven other heads of grain sprouted—thin and scorched by the east wind. ⁷The thin heads of grain swallowed up the seven healthy, full heads. Then Pharaoh woke up; it had been a dream.
⁸In the morning his mind was troubled, so he sent for all the magicians and wise men of Egypt. Pharaoh told them his dreams, but no one could interpret them for him.
⁹Then the chief cupbearer said to Pharaoh, “Today I am reminded of my shortcomings. ¹⁰Pharaoh was once angry with his servants, and he imprisoned me and the chief baker in the house of the captain of the guard. ¹¹Each of us had a dream the same night, and each dream had a meaning of its own. ¹²Now a young Hebrew was there with us, a servant of the captain of the guard. We told him our dreams, and he interpreted them for us, giving each man the interpretation of his dream. ¹³And things turned out exactly as he interpreted them to us: I was restored to my position, and the other man was impaled.”
¹⁴So Pharaoh sent for Joseph, and he was quickly brought from the dungeon. When he had shaved and changed his clothes, he came before Pharaoh.
¹⁵Pharaoh said to Joseph, “I had a dream, and no one can interpret it. But I have heard it said of you that when you hear a dream you can interpret it.”
¹⁶“I cannot do it,” Joseph replied to Pharaoh, “but God will give Pharaoh the answer he desires.”
¹⁷Then Pharaoh said to Joseph, “In my dream I was standing on the bank of the Nile, ¹⁸when out of the river there came up seven cows, fat and sleek, and they grazed among the reeds. ¹⁹After them, seven other cows came up—scrawny and very ugly and lean. I had never seen such ugly cows in all the land of Egypt. ²⁰The lean, ugly cows ate up the seven fat cows that came up first. ²¹But even after they ate them, no one could tell that they had done so; they looked just as ugly as before. Then I woke up.
²²“In my dream I saw seven heads of grain, full and good, growing on a single stalk. ²³After them, seven other heads sprouted—withered and thin and scorched by the east wind. ²⁴The thin heads of grain swallowed up the seven good heads. I told this to the magicians, but none of them could explain it to me.”
²⁵Then Joseph said to Pharaoh, “The dreams of Pharaoh are one and the same. God has revealed to Pharaoh what he is about to do. ²⁶The seven good cows are seven years, and the seven good heads of grain are seven years; it is one and the same dream. ²⁷The seven lean, ugly cows that came up afterward are seven years, and so are the seven worthless heads of grain scorched by the east wind: They are seven years of famine.
²⁸“It is just as I said to Pharaoh: God has shown Pharaoh what he is about to do. ²⁹Seven years of great abundance are coming throughout the land of Egypt, ³⁰but seven years of famine will follow them. Then all the abundance in Egypt will be forgotten, and the famine will ravage the land. ³¹The abundance in the land will not be remembered, because the famine that follows it will be so severe. ³²The reason the dream was given to Pharaoh in two forms is that the matter has been firmly decided by God, and God will do it soon.
³³“And now let Pharaoh look for a discerning and wise man and put him in charge of the land of Egypt. ³⁴Let Pharaoh appoint commissioners over the land to take a fifth of the harvest of Egypt during the seven years of abundance. ³⁵They should collect all the food of these good years that are coming and store up the grain under the authority of Pharaoh, to be kept in the cities for food. ³⁶This food should be held in reserve for the country, to be used during the seven years of famine that will come upon Egypt, so that the country may not be ruined by the famine.”
³⁷The plan seemed good to Pharaoh and to all his officials. ³⁸So Pharaoh asked them, “Can we find anyone like this man, one in whom is the spirit of God⚓ ?”
³⁹Then Pharaoh said to Joseph, “Since God has made all this known to you, there is no one so discerning and wise as you. ⁴⁰You shall be in charge of my palace, and all my people are to submit to your orders. Only with respect to the throne will I be greater than you.”

Joseph in Charge of Egypt

⁴¹So Pharaoh said to Joseph, “I hereby put you in charge of the whole land of Egypt.” ⁴²Then Pharaoh took his signet ring from his finger and put it on Joseph’s finger. He dressed him in robes of fine linen and put a gold chain around his neck. ⁴³He had him ride in a chariot as his second-in-command,⚓ and people shouted before him, “Make way⚓ !” Thus he put him in charge of the whole land of Egypt.
⁴⁴Then Pharaoh said to Joseph, “I am Pharaoh, but without your word no one will lift hand or foot in all Egypt.” ⁴⁵Pharaoh gave Joseph the name Zaphenath-Paneah and gave him Asenath daughter of Potiphera, priest of On,⚓ to be his wife. And Joseph went throughout the land of Egypt.
⁴⁶Joseph was thirty years old when he entered the service of Pharaoh king of Egypt. And Joseph went out from Pharaoh’s presence and traveled throughout Egypt. ⁴⁷During the seven years of abundance the land produced plentifully. ⁴⁸Joseph collected all the food produced in those seven years of abundance in Egypt and stored it in the cities. In each city he put the food grown in the fields surrounding it. ⁴⁹Joseph stored up huge quantities of grain, like the sand of the sea; it was so much that he stopped keeping records because it was beyond measure.
⁵⁰Before the years of famine came, two sons were born to Joseph by Asenath daughter of Potiphera, priest of On. ⁵¹Joseph named his firstborn Manasseh⚓ and said, “It is because God has made me forget all my trouble and all my father’s household.” ⁵²The second son he named Ephraim⚓ and said, “It is because God has made me fruitful in the land of my suffering.”
⁵³The seven years of abundance in Egypt came to an end, ⁵⁴and the seven years of famine began, just as Joseph had said. There was famine in all the other lands, but in the whole land of Egypt there was food. ⁵⁵When all Egypt began to feel the famine, the people cried to Pharaoh for food. Then Pharaoh told all the Egyptians, “Go to Joseph and do what he tells you.”
⁵⁶When the famine had spread over the whole country, Joseph opened all the storehouses and sold grain to the Egyptians, for the famine was severe throughout Egypt. ⁵⁷And all the world came to Egypt to buy grain from Joseph, because the famine was severe everywhere.