1 Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.⚓2 Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bưng. 3 Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông. 4 Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc, nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc. 5 Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ. 6 Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia. 7 Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao. 8 Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.⚓ 9 Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi. 10 Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ. 11 Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng. 12 Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy. 13 Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: Bệ-hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia. 14 Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn. 15 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được. 16 Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy. 17 Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông. 18 Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng. 19 Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ. 20 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia, 21 nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa. 22 Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cọng rạ. 23 Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia; 24 và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được. 25 Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm. 26 Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Ấy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy. 27 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém. 28 Ấy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm. 29 Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật. 30 Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn. 31 Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa. 32 Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy. 33 Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô, 34 cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó. 35 Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu nhập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy. 36 Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.
Giô-sép được nhắc lên cao
37 Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần. 38 Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao? 39 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí huệ như ngươi nữa. 40 Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng theo lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.⚓41 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! Trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô. 42 Vua liền cởi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;⚓43 rồi, truyền cho lên ngồi xe sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Ấy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy. 44 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chân lên được. 45 Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách,⚓ đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn,⚓ cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô. 46 Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô. 47 Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy. 48 Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó. 49 Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.
Giô-sép sanh Ma-na-se và Ép-ra-im
50 Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai. 51 Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta. 52 Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.
Sự đói kém khởi sự
53 Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua, 54 thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.⚓55 Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn, xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.⚓56 Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô. 57 Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mua lúa nơi Giô-sép bán.
41
Giô-sép giải mộng của Pha-ra-ôn
1Hai năm sau, vua Ai-cập nằm mơ, thấy mình đang đứng bên bờ sông Ninh. 2Từ, dưới sông, bảy con bò béo tốt đẹp đẽ lên bờ ăn cỏ. 3Tiếp đó, bảy con bò khác, gầy guộc xấu xí, từ sông đi lên, đứng cạnh bảy con kia bên bờ sông. 4Bảy con bò gầy gò xấu xí ăn thịt bảy con bò béo tốt đẹp đẽ. Và vua thức giấc. 5Vua ngủ lại, mơ lần thứ hai. Này, bảy gié lúa rắn chắc mọc lên từ một cây lúa. 6Rồi mọc tiếp bảy gié lúa lép, bị gió đông thổi héo khô. 7Bảy gié lúa lép khô nuốt chửng bảy gié lúa rắn chắc. Vua thức giấc, biết mình nằm mơ. 8Sáng hôm sau, tinh thần xao động, vua sai mời tất cả pháp sư và nhà thông thái Ai-cập vào hoàng cung, thuật lại giấc mơ, nhưng chẳng ai giải nghĩa dược. 9Viên chước tửu tâu vua: "Hôm nay mới nhớ ra, tôi thật có lỗi. 10Trước đây, lúc bệ hạ giận quần thần, tống giam tôi và viên hỏa đầu trong dinh chỉ huy trưởng Ngự lâm quân. 11Một đêm kia, chúng tôi đều nằm mơ, giấc mơ mỗi người một khác. 12Có một thanh niên Hy-bá bị giam chung với chúng tôi, là nô lệ của chỉ huy trưởng Ngự lâm quân. Khi nghe thuật chiêm bao, anh ấy giải thích ý nghĩa theo giấc mơ mỗi người. 13Quả nhiên, việc xảy ra đúng như lời anh nói. Bệ hạ phục chức cho tôi, và treo cổ viên hỏa đầu." 14Vua sai người gọi Giô-sép. Họ vội vã đem ông ra khỏi ngục. Sau khi cạo râu, thay áo, ông vào chầu vua. 15Vua nói: "Ta thấy chiêm bao, nhưng chẳng ai giải nghĩa được. Nghe nói ngươi có tài đoán mộng, nên ta cho gọi đến đây." 16Giô-sép đáp: "Không phải tôi có tài, nhưng Thượng Đế sẽ giải đáp thắc mắc cho bệ hạ." 17Vua liền kể: "Ta mơ thấy đứng bên bờ sông Ninh. 18Này, dưới sông bảy con bò béo tốt đẹp đẽ lên bờ ăn cỏ. 19Lại có bảy con bò khác hết sức xấu xí gầy guộc lên theo bảy con trước. Ta chưa hề thấy trong xứ Ai-cập con bò nào xấu xí như thế. 20Bảy con bò gầy guộc xấu xí liền ăn thịt bảy con béo tốt. 21Ăn vào bụng rồi mà cũng như không, vì vẫn gầy ốm như trước. Rồi ta thức giấc.22Sau đó ta mơ thấy bảy gié lúa rắn chắc, mọc lên từ một cây lúa. 23Rồi mọc tiếp bảy gié lúa lép xấu, bị gió đông thổi héo. 24Các gié lúa lép nuốt trửng các gié lúa tốt. Ta đã kể cho các pháp sư nghe, nhưng chẳng ai giải được ý nghĩa." 25Giô-sép tâu: "Hai giấc mộng của bệ hạ cùng có một ý nghĩa. Thượng Đế cho bệ hạ biết những việc Ngài sắp thực hiện. 26Bảy con bò béo tốt - cũng như bảy gié lúa rắn chắc - là bảy năm thịnh vượng được mùa. 27Bảy con bò gầy gò lên sau - cũng như bảy gié lúa lép bị gió đông thổi héo là bảy năm đói kém. 28Như tôi đã thưa, Thượng Đế cho bệ hạ biết những việc Ngài sắp làm. 29Khắp xứ Ai-cập sẽ thịnh vượng dư dật suốt bảy năm. 30Sau đó là bảy năm đói kém, mọi cảnh phồn thịnh trước kia đều rơi vào quên lãng. Nạn đói sẽ làm cả xứ kiệt quệ. 31Vì tai họa quá khủng khiếp, chẳng ai còn nhớ thời kỳ vàng son thịnh vượng nữa. 32Bệ hạ thấy chiêm bao hai lần, vì ý Thượng Đế đã quyết, Ngài sẽ sớm thực hiện việc này. 33Bây giờ bê hạ nên chọn một người khôn ngoan sáng suốt làm Tể tướng đất nước Ai-cập. 34Bệ hạ cũng nên bổ nhiệm các viên chức trên khắp nước để thu thập một phần năm hoa lợi trong bảy năm được mùa. 35Lúa thu góp sẽ tồn trữ trong kho vua tại các thành phố, 36dùng làm lương thực cho nhân dân trong bảy năm đói kém, có thế nước Ai-cập mới khỏi bị nạn đói tiêu diệt."
Giô-sép được cử làm tể tướng
37Vua và quần thần hài lòng về lời giải của Giô-sép. 38Vua bảo họ: "Còn ai hơn Giô-sép là người có Thần Linh của Thượng Đế?" 39Vua quay lại Giô-sép: "Thượng Đế đã dạy cho ngươi biết mọi việc này, còn ai khôn ngoan sáng suốt hơn ngươi nữa 40Ngươi sẽ lãnh đạo cả nước, toàn dân sẽ vâng theo mệnh lệnh ngươi. Chỉ một mình ta lớn hơn ngươi mà thôi." 41,42Vua tháo nhẫn của mình đeo vào tay Giô-sép, cho mặc cẩm bào và đeo dây chuyền vàng vào cổ rồi bảo: "Này! Ta lập ngươi làm Tể tướng nước Ai-cập!" 43Vua cho ông ngồi xe thứ hai của vua, phía trước có người hô lớn: "Hãy quỳ xuống." Như thế, vua tấn phong Giô-sép làm Tể tướng Ai-cập. 44Vua bảo Giô-sép: "Ta làm vua, nhưng ngươi có toàn quyền điều hành mọi việc trong nước." 45Vua đặt tên cho Giô-sép là "Người cứu mạng⚓" và gả A-sê-na, con gái của Phô-ti-phê, thầy trưởng tế thành Ôn cho ông. Vậy Giô-sép nổi tiếng khắp nước Ai-cập. 46Giô-sép được 30 tuổi khi nhậm chức. Ông từ cung vua, ra đi kinh lý khắp nước. 47Trong bảy năm được mùa, lúa gạo sản xuất đầy dẫy mọi nơi. 48Giô-sép thu góp lương thực ngoài các đồng ruộng chở về các thành phố trung tâm vùng đó. Lúa gạo vùng nào đều trữ ở thành phố vùng đó. 49Giô-sép thu lúa nhiều như cát trên bờ biển, nhiều đến nỗi không thể cân lường được.
Giô-sép sinh Ma-na-se và Ép-ra-im
50Trước những năm đói kém, A-sê-na, con gái Phô-ti-phê, thầy trưởng tế thành Ôn, vợ Giô-sép, sinh hai con trai. 51Ông đặt tên con đầu lòng là Ma-na-se⚓ (ngụ ý: Thượng Đế cho ta quên mọi nỗi gian khổ tha hương). 52Con thứ hai tên là Ép-ra-im⚓ (ngụ ý: Thượng Đế cho ta thịnh đạt trong nơi khốn khổ).
Sự đói kém khởi sự
53Sau bảy năm được mùa tại Ai-cập, 54đến bảy năm đói kém, đúng như lời Giô- sép tiên đoán. Mọi quốc gia chung quanh đều đói, chỉ riêng Ai-cập vẫn còn lương thực. 55Khi nhân dân Ai-cập bị đói, họ kéo đến hoàng cung xin vua cấp gạo. Vua bảo: "Cứ hỏi Giô-sép và làm mọi điều Giô-sép chỉ dạy." 56Khi nạn đói lan rộng khắp nước, Giô-sép mở kho bán lúa cho nhân dân, vì nạn đói thật trầm trọng. 57Khi toàn thế giới bị đói lớn, tất cả các dân tộc đều đến Ai-cập mua lúa nơi Giô-sép.