1 Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.⚓2 Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bưng. 3 Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông. 4 Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc, nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc. 5 Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ. 6 Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia. 7 Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao. 8 Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.⚓ 9 Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi. 10 Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ. 11 Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng. 12 Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy. 13 Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: Bệ-hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia. 14 Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn. 15 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được. 16 Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy. 17 Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông. 18 Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng. 19 Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ. 20 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia, 21 nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa. 22 Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cọng rạ. 23 Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia; 24 và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được. 25 Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm. 26 Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Ấy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy. 27 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém. 28 Ấy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm. 29 Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật. 30 Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn. 31 Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa. 32 Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy. 33 Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô, 34 cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó. 35 Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu nhập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy. 36 Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.
Giô-sép được nhắc lên cao
37 Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần. 38 Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao? 39 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí huệ như ngươi nữa. 40 Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng theo lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.⚓41 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! Trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô. 42 Vua liền cởi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;⚓43 rồi, truyền cho lên ngồi xe sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Ấy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy. 44 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chân lên được. 45 Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách,⚓ đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn,⚓ cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô. 46 Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô. 47 Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy. 48 Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó. 49 Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.
Giô-sép sanh Ma-na-se và Ép-ra-im
50 Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai. 51 Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta. 52 Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.
Sự đói kém khởi sự
53 Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua, 54 thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.⚓55 Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn, xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.⚓56 Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô. 57 Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mua lúa nơi Giô-sép bán.
41
Y-Yôsep Rblang Nau Mbơi Pharaôn
1Tăch bar năm Pharaôn mbơi păng gŭ râng ta kơh dak krong Nil. 2Aơ, geh jât mlâm ndrôk ueh jêh ri yau luh tă bơh dak krong jêh ri sa gơ̆ tâm ndrêch. 3Jêh ri, Aơ, jêh ma nây geh pơh mlâm ndrôk êng mâu ueh ôh jêh ri rgay luh tă bơh dak krong gŭ dăch ndrôk tal lor ta kơh dak krong Nil. 4Pơh mlâm ndrôk mâu ueh ôh jêh ri rgay jêh ri sa lơi pơh mlâm ndrôk ueh jêh ri lay. Jêh ri Pharaôn kah rngăl. 5Păng bêch tay jêh ri lŏ mbơi tal bar. Aơ, geh pơh ndrŏng ba săk rlay âk ngăn jêh ri ueh, khoh tă bơh du nkot. 6Jêh ri aơ pơh ndrŏng ba nsiăp jêh ri kro yor sial tă pa lơ khoh pa kơi ndrŏng ba tal lor. 7Pơh ndrŏng nsiăp rvăn lơi pơh ndrŏng săk rlay âk jêh ri ueh. Pharaôn kah rngăl, jêh ri, aơ nau nây jêng nau mbơi. 8Tât ôi jêh huêng păng rŭng răng. Păng đă bu kuăl lĕ rngôch phung rƀên jêh ri phung njêh tâm n'gor Êjipt jêh ri Pharaôn nkoch bri nau mbơi ma khân păng, ƀiălah mâu geh du huê dơi rblang ôh nau mbơi nây ma Pharaôn. 9Jêh ri kôranh djôt kachok Pharaôn lah: "Gâp kah gĭt nar aơ nau gâp tih. 10Tơ lah Pharaôn nuih ma phung n'hat na păng, păng đă bu krŭng gâp jêh ri kôranh ƀư piăng let tâm ngih kôranh tahan phung gak, 11hên geh nau mbơi tâm du măng, gâp nđâp ma păng, lĕ hên bar hê geh nau mbơi rblang êng êng. 12Geh ta nây ndrel ma hên du huê dôl ndăm Hêbrơ, n'hat na kôranh tahan phung gak. Hên nkoch bri ma păng nau hên mbơi, jêh ri păng rblang an ma hên tĭng nâm nau hên mbơi. 13Geh nau tât ngăn nâm bu nau păng rblang jêh ma hên. Bu ăn gâp plơ̆ sĭt ma kan gâp, jêh ri bu yông nơm ƀư piăng let. 14Pô ri Pharaôn njuăl bu hăn kuăl Y-Yôsep, jêh ri bu ăn păng luh ro tă bơh ndrung bu nă. Tơ lah păng poih têp kang păng, rgâl kho ao, păng hăn ta năp Pharaôn. 15Pharaôn lah ma Y-Yôsep: "Gâp geh nau mbơi jêh. Mâu geh du huê nơm dơi rblang ôh. Gâp tăng bu lah, may dơi rblang nau mbơi tơ lah may tăng nau nây." 16Y-Yôsep lŏ plơ̆ lah ma Pharaôn: "Mâu tăp gâp ôh, ƀiălah Brah Ndu mra ăn ma Pharaôn nau plơ̆ lah ueh." 17Pharaôn lah ma Y-Yôsep: "Tâm nau gâp mbơi, gâp gŭ râng ta kơh dak krong Nil, 18jêh ri geh pơh mlâm ndrôk lay jêh ri ueh luh tă bơh dak krong Nil, jêh ri gŭ sa gơ̆ tâm ndrêch. 19Jêh ma pơh mlâm ndrôk nây, lŏ geh pơh mlâm ndrôk êng mâu ueh ôh jêh ri rgay ngăn, mhĭk lơn ma gâp mâu mâp saơ tâm lĕ n'gor Êjipt. 20Ndrôk rgay jêh ri mâu ueh sa lơi lĕ rngôch ndrôk lay tal lor. 21Ƀiălah jêh ndrôk rgay sa lĕ khân păng, bu mâu mĭn ôh ndrôk rgay lĕ sa jêh khân păng yorlah khân păng ăt jêng rgay mâm bu sa ơm. Pô ri gâp kah rngăl. 22Tâm ban lĕ gâp saơ tâm nau mbơi pơh ndrŏng ba rlay âk jêh ri ueh khoh tă bah du nkot. 23Jêh ri geh pơh ndrŏng ba nsiăp kro yor sial bơh lơ luh khoh pa kơi ma ndrŏng ba tal lor, 24ndrŏng ba rgay rvăn lơi pơh ndrŏng ba ueh. Gâp nkoch bri jêh nau nây ma phung rƀên, ƀiălah mâu geh du huê khân păng dơi rblang ma gâp ôh." 25Y-Yôsep lah ma Pharaôn: "Nau Pharaôn mbơi jêng nguay, Brah Ndu tâm mpơl jêh ma Pharaôn, phâm nau păng mra ƀư. 26Pơh mlâm ndrôk ueh jêng pơh năm jêh ri pơh ndrŏng ba ueh jêng pơh năm. Nau mbơi nây jêng nguay. 27Pơh mlâm ndrôk rgay jêh ri mâu ueh ôh luh bah kơi ma pơh mlâm ndrôk lor jêng pơh năm. Tâm ban lĕ pơh ndrŏng ba kro yor sial bah lơ su jêng pơh năm geh nau sa sât ji ngot. 28Di tĭng nâm gâp lah jêh ma Pharaôn. Brah Ndu tâm mpơl jêh ma Pharaôn phâm nau păng mra ƀư. 29Mra geh pơh năm ba âk ngăn tâm lĕ n'gor Êjipt. 30Jêh ma nây mra geh pơh năm nau sa sât ji ngot. Bu mra chuêl lĕ ba âk ngăn nây tâm n'gor Êjipt, jêh ri nau sa sât ji ngot mra ƀư rai n'gor. 31Bu mâu mra kah gĭt ôh ma ba âk nây tâm n'gor yor nau sa sât ji ngot pa kơi jêng rêh ni ngăn. 32Yorlah nau mbơi tâm mpơl bar tơ̆ ma Pharaôn, nau nây yor Brah Ndu ƀư nanê̆ jêh, jêh ri Brah Ndu mra ăn păng tât gơnh. 33Pô ri aƀaơ aơ ăn Pharaôn joi du huê bunuyh gĭt mĭn jêh ri njêh, jêh ri ăn chiă uănh n'gor Êjipt. 34Ăn Pharaôn sâm dơm phung kôranh tâm n'gor Êjipt, sŏk du kô̆ tâm prăm ba n'gor Êjipt dôl tâm pơh năm geh ba âk. 35ăn khân păng bun prăp lĕ rngôch ndơ sông sa mra geh dôl pơh năm ueh, ăn khân păng bun ba tĭng nâm hđăch Pharaôn ntăm prăp tâm ƀon jêng ndơ sông sa, jêh ri ăn khân păng gak ndơ nây. 36Ndơ sông sa nây mra prăp ma n'gor gay ma dŏng dôl tâm pơh năm sa sât ji ngot mra tât tâm n'gor Êjipt, gay ma n'gor mâu mra rai ôh yor nau sa sât ji ngot."
Bu ăn Y-Yôsep Jêng Kôranh N'gor Êjipt.
37Pharaôn jêh ri lĕ rngôch phung n'hat na păng maak dơn nau nây. 38Pharaôn lah ma phung n'hat na păng: "Dơi lĕ he joi du huê bunuyh êng tâm ban ma nơm aơ, du huê geh Brah Huêng Brah Ndu gŭ tâm păng?" 39Pô ri Pharaôn lah ma Y-Yôsep: "Yorlah Brah Ndu tâm mpơl jêh ma may nau aơ, mâu geh ôh du huê blau mĭn jêh ri njêh nâm bu may. 40May mra chiă ngih gâp, jêh ri lĕ rngôch bunuyh ƀon lan gâp mra ƀư tĭng nâm nau may ntăm. Kanŏng gâp jêng toyh lơn ma may yor gâp jêng hđăch." 41Pharaôn lah ma Y-Yôsep: "Aơ gâp ăn may chiă lĕ n'gor Êjipt." 42Pharaôn doh rgên kađăm păng bơh ti jêh ri ntrŭp dok ta ti Y-Yôsep, păng sâm nsoh Y-Yôsep ma ao mhay rbên, jêh ri ăn văn ta trô ko du njăr rse mah. 43Păng ăn Y-Yôsep ncho ndeh seh tal bar păng jêh ri bu troh ta năp păng. "Chon Kômâk." Pô ri Pharaôn ăn păng chiă uănh lĕ n'gor Êjipt. 44Pharaôn lah ma Y-Yôsep: "Gâp jêng Pharaôn. Tơ lah may mâu ăn ôh, mâu mra geh du huê bunuyh yor ti mâu lah jâng tâm n'gor Êjipt." 45Pharaôn trơn amoh Y-Yôsep Y-Sapênat-Panêah; jêh ri păng ăn ma Y-Yôsep H'Asênat kon bu ur Y-Pôtipêra Kôranh ƀư brah ƀon Ôn jêng ur păng. Pô ri Y-Yôsep chop nhhol n'gor Êjipt. 46Y-Yôsep geh pe jât năm tơ lah păng ntơm pah kan ma Pharaôn hđăch Êjipt. Y-Yôsep luh bơh ta năp Pharaôn gay ma hăn lam n'gor Êjipt. 47Dôl pơh năm geh âk ba, neh jêng ndơ ngăn. 48Y-Yôsep bun prăp lĕ rngôch ndơ sông sa dôl tâm mpơl năm geh âk nây tâm n'gor Êjipt, jêh ri bun ndơ sông sa tâm âk rplay ƀon. Păng bun tâm ăp mƀon ndơ sông sa bơh mir jŭm ƀon nây. 49Y-Yôsep bun prăp ba âk ngăn tâm ban ma choih tâm dak rlai, kŏ păng mâu hôm dơi kơp ôh. 50Tât năm geh nau sa sât ji ngot, ur Y-Yôsep H'Âsênat kon bu ur Y-Pôtipêra Kôranh ƀư brah ƀon Ôn, deh ma păng bar hê kon bu klâu. 51Y-Yôsep tâm amoh kon bu klâu bôk rah Y-Manasê, yorlah păng lah: "Brah Ndu ăn gâp chuêl lơi lĕ nau ŏk rơ ah gâp jêh ri lĕ phung ngih mbơ̆ gâp." 52Păng tâm amoh kon tal bar Y-Êphraim, yorlah păng lah: "Brah Ndu ăn gâp geh kon tâm n'gor nau rêh ni gâp." 53Pơh năm geh ba tâm n'gor Êjipt lôch jêh. 54Pơh năm nau sa sât ji ngot ntơm tât tĭng nâm Y-Yôsep lah jêh. Geh nau sa sât ji ngot tâm lam n'gor, ƀiălah tâm lam n'gor Êjipt geh ndơ sông sa. 55Tơ lah lĕ n'gor Êjipt geh nau sa sât ji ngot phung bunuyh ƀon lan nter ma Pharaôn gay ma geh ndơ sông sa. Pharaôn lah ma lĕ rngôch phung Êjipt: "Hăn hom ma Y-Yôsep. Ă may ƀư tĭng nâm nau păng lah." 56Pô ri tơ lah geh nau sa sât ji ngot lam n'gor, Y-Yôsep pơk lĕ rngôch jay, jêh ri tăch ba ma phung Êjipt. Yorlah nau sa sât ji ngot rêh ni ngăn tâm n'gor Êjipt. 57Lĕ rngôch n'gor hăn ta n'gor Êjipt gay rvăt ba tă bơh Y-Yôsep, yorlah nau sa sât ji ngot jêng rêh ni lam neh ntu.