1 Gia-cốp ở tại xứ của cha mình đã kiều ngụ, là xứ Ca-na-an. 2 Đây là chuyện dòng dõi của Gia-cốp. Giô-sép, tuổi mười bảy, chăn chiên với các anh mình; người đi kết bạn cùng con của Bi-la và con của Xinh-ba, hai vợ cha mình. Giô-sép thuật lại với cha các chuyện xấu của họ nói. 3 Vả, Y-sơ-ra-ên thương yêu Giô-sép hơn những con trai khác, vì là con muộn mình, nên may cho chàng một cái áo dài có nhiều sắc. 4 Các anh thấy cha thương Giô-sép hơn bọn mình, bèn sanh lòng ganh ghét, chẳng có thế lấy lời tử tế nói cùng chàng được.
Chiêm bao của Giô-sép
5 Giô-sép có nằm chiêm bao, thuật lại cho các anh mình nghe; họ càng thêm ganh ghét nữa. 6 Người nói rằng: Tôi có điềm chiêm bao, xin các anh hãy nghe tôi thuật: 7 Chúng ta đương ở ngoài đồng bó lúa, nầy bó lúa tôi đứng dựng lên, còn bó lúa của các anh đều đến ở chung quanh, sấp mình xuống trước bó lúa tôi. 8 Các anh người bèn đáp rằng: Vậy, mầy sẽ cai trị chúng ta sao? mầy sẽ hành quyền trên chúng ta sao? Họ càng ganh ghét hơn nữa, vì điềm chiêm bao và lời nói của chàng. 9 Giô-sép lại nằm chiêm bao nữa, thuật cùng các anh mình rằng: Tôi còn có một điềm chiêm bao nữa: Nầy mặt trời, mặt trăng, và mười một ngôi sao đều sấp mình xuống trước mặt tôi! 10 Chàng thuật chiêm bao đó lại cho cha và các anh mình nghe; nhưng cha chàng quở mà hỏi rằng: Điềm chiêm bao của mầy đó có nghĩa chi? Có phải tao, mẹ, và các anh mầy đều phải đến sấp mình xuống đất trước mặt mầy chăng? 11 Các anh lấy làm ganh ghét chàng; còn cha lại ghi nhớ lấy điều đó.⚓
Giô-sép bị các anh mình quăng xuống hố
12 Các anh chàng đi chăn chiên của cha tại Si-chem. 13 Y-sơ-ra-ên nói cùng Giô-sép rằng: Các anh con có chăn bầy chiên tại Si-chem chăng? Lại đây, đặng cha sai con đi đến chúng nó. Giô-sép đáp rằng: Có con đây. 14 Y-sơ-ra-ên biểu rằng: Con hãy đi, xem thử các anh con ra sao, và các bầy chiên thể nào; rồi đem tin về cho cha hay. Vậy, từ trũng Hếp-rôn, người sai Giô-sép đi đến Si-chem. 15 Có một người gặp chàng đi lạc trong đồng ruộng, liền hỏi và nói cùng chàng rằng: Ngươi tìm chi? 16 Đáp rằng: Tôi tìm các anh tôi. Xin hãy chỉ giùm tôi họ chăn bầy chiên nơi nào. 17 Người nói: Các anh ngươi ở đây đi rồi, vì tôi có nghe họ nói rằng: Ta hãy đi đến Đô-ta-in. Vậy, Giô-sép đi tìm các anh mình, gặp được tại Đô-ta-in. 18 Các anh thấy chàng đi ở đàng xa, chưa đến gần, thì đã lập mưu để giết chàng. 19 Chúng bèn nói nhau rằng: Kìa, thằng nằm mộng đến kia! 20 Bây giờ, nào! Chúng ta hãy giết nó đi, quăng xuống một cái hố nước nào đó; đoạn ta sẽ nói rằng nó đã bị thú rừng xé ăn, rồi sẽ xem các điềm chiêm bao của nó ra sao. 21 Ru-bên nghe qua lời đó, liền giải cứu chàng ra khỏi tay các anh mà rằng: Chúng ta đừng giết chết nó; 22 lại tiếp: Chúng ta chớ nên làm đổ máu ra; hãy liệng nó trong cái hố nước nơi đồng vắng kia, và đừng tra tay vào mình nó. Người nói vậy, có ý muốn giải cứu chàng khỏi tay họ, để trả chàng về cùng cha mình. 23 Vừa khi Giô-sép đến gần các anh, họ bèn lột áo chàng, là áo có nhiều sắc đương mặc trong mình; 24 rồi, bắt chàng đem quăng trong hố nước. Vả, hố khô cạn, chẳng có nước.
Giô-sép bị bán cho dân Ích-ma-ên đem qua Ê-díp-tô
25 Đoạn, họ ngồi lại ăn. Nhướng mắt lên chợt thấy một đoàn dân Ích-ma-ên ở phía Ga-la-át đi đến, trên lưng lạc đà họ chở đầy thuốc thơm, nhũ hương và một dược đương đem đi đến xứ Ê-díp-tô. 26 Giu-đa bèn nói cùng các anh em rằng: Giết em ta mà giấu máu nó, có dùng cho ta được việc chi? 27 Hè! Hãy đem bán nó cho dân Ích-ma-ên và đừng tra tay vào mình nó; vì nó là em, là cốt nhục của chúng ta. Các anh em đều nghe theo lời người nói. 28 Vả, khi những lái buôn Ma-đi-an đi ngang qua, các anh kéo Giô-sép lên khỏi hố nước, rồi bán chàng giá hai mươi miếng bạc cho dân Ích-ma-ên đem qua xứ Ê-díp-tô.⚓ 29 Ru-bên trở lại hố; nầy Giô-sép đâu mất rồi; bèn xé áo mình, 30 trở lại nơi các em mình mà nói rằng: Ôi! đứa trẻ đâu mất rồi! còn tôi, sẽ đi đâu?
Gia-cốp khóc, tưởng con út mình đã chết thiệt
31 Các anh giết một con dê đực rồi lấy áo Giô-sép nhúng vào trong máu; 32 đoạn, gởi cái áo nhiều sắc đó đem về cho cha mình và dặn nói rằng: Đây là vật chúng tôi đã kiếm được. Vậy, xin hãy nhìn coi, có phải áo của con trai cha chăng. 33 Gia-cốp nhìn và nói rằng: Ấy là áo của con trai ta đó; một thú dữ đã xé cấu nó! Quả thật Giô-sép đã bị phân thây rồi! 34 Người xé quần áo mình ra, lấy bao quấn ngang hông, và để tang lâu ngày cho con trai mình. 35 Hết thảy con trai, con gái hiệp lại an ủi người, nhưng không chịu; bèn nói rằng: Ta để tang luôn xuống chốn âm phủ cùng con ta! Ấy đó, cha Giô-sép khóc than chàng như vậy. 36 Các lái buôn Ma-đi-an đem Giô-sép đến xứ Ê-díp-tô, bán cho Phô-ti-pha, quan thị vệ của Pha-ra-ôn.
37
Y-Yôsep leh anăn Phung Ayŏng Adei Ñu
1Y-Yakôp dôk hlăm čar ama ñu tuôm dôk leh bhiâo, anăn jing čar Kanaan. 2Anei jing klei yăl dliê kơ găp djuê Y-Yakôp: Y-Yôsep mâo pluh kjuh thŭn, nao kiă biăp mbĭt hŏng phung ayŏng ñu, phung anak êkei H'Bilha leh anăn H'Silpa, phung mô̆ ama ñu. Y-Yôsep hưn kơ ama diñu klei jhat diñu ngă. 3Y-Israel khăp Y-Yôsep lu hĭn kơ jih jang phung anak ñu mkăn, kyuadah gơ̆ jing anak ñu mâo êjai ñu mduôn. Ñu ngă kơ gơ̆ sa blah ao jhung dlông păl mâo lu mta êa. 4Tơdah phung ayŏng ñu ƀuh ama diñu khăp kơ Y-Yôsep lu hĭn kơ jih jang phung ayŏng adei ñu, diñu bi êmut kơ Y-Yôsep leh anăn amâo dưi blŭ jăk hŏng gơ̆ ôh. 5Sa hruê Y-Yôsep mâo klei êpei, leh anăn tơdah gơ̆ yăl dliê klei anăn kơ phung ayŏng adei gơ̆, diñu bi êmut kơ gơ̆ lu hĭn. 6Y-Yôsep lač kơ diñu, “Hmư̆ bĕ klei êpei kâo mâo leh. 7Nĕ anei, drei dôk čăp mdiê ti hma. Bhiâo riâo rit čăp mdiê kâo kgŭ leh anăn dôk dơ̆ng. Bi čăp mdiê diih dôk tring jŭm dar leh anăn buôn kkuh kơ čăp mdiê kâo.” 8Phung ayŏng ñu lač kơ ñu, “Sĭt mơ̆ ih srăng jing mtao kơ hmei? Sĭt mơ̆ ih srăng kiă kriê hmei?” Snăn diñu bi êmut kơ gơ̆ lu hĭn kyua klei gơ̆ êpei leh anăn klei gơ̆ blŭ. 9Y-Yôsep lŏ mâo klei êpei mkăn, leh anăn yăl dliê klei anăn kơ phung ayŏng adei ñu. Ñu lač, “Nĕ anei, kâo lŏ mâo klei êpei: yang hruê, mlan, leh anăn pluh sa asăr mtŭ buôn kkuh ti anăp kâo!” 10Ñu lŏ yăl dliê klei anăn kơ ama ñu leh anăn kơ phung ayŏng adei ñu. Ama ñu ƀuah kơ ñu, lač, “Ya klei êpei ih mâo anăn? Sĭt mơ̆ kâo, amĭ ih, leh anăn phung ayŏng adei ih srăng hriê buôn kkuh ti lăn ti anăp ih?” 11 Phung ayŏng ñu bi êmut kơ ñu, ƀiădah ama ñu djă pioh klei blŭ anăn hlăm klei mĭn ñu.
Arăng Čhĭ Y-Yôsep hlăm Čar Êjip
12Phung ayŏng Y-Yôsep nao kiă biăp ama diñu ti ƀuôn Sičem. 13Y-Israel lač kơ Y-Yôsep, “Amâo djŏ hĕ phung ayŏng ih kiă biăp ti ƀuôn Sičem? Hriê bĕ, kâo srăng tiŏ nao ih kơ diñu.” Gơ̆ lač kơ ñu, “Nĕ tinei kâo.” 14Ñu lŏ lač kơ gơ̆, “Nao bĕ, dlăng thâodah phung ayŏng ih leh anăn biăp mâo klei jăk, leh anăn lŏ wĭt hưn kơ kâo.” Ñu tiŏ nao gơ̆ mơ̆ng tlung Hêbron, leh anăn gơ̆ truh ti ƀuôn Sičem. 15Mâo sa čô mnuih tuôm hŏng gơ̆ êjai gơ̆ wơr êlan hlăm hma. Mnuih anăn êmuh gơ̆, “Ya ih duah?” 16Gơ̆ lŏ wĭt lač, “Kâo duah phung ayŏng kâo. Kâo kwưh kơ ih, lač brei kơ kâo ti anôk diñu kiă biăp.” 17Mnuih anăn lač, “Diñu đuĕ leh mơ̆ng anei, kyuadah kâo hmư̆ diñu lač, ‘Nao bĕ drei kơ ƀuôn Đôthan.’ ” Snăn Y-Yôsep nao duah phung ayŏng ñu leh anăn ƀuh digơ̆ ti ƀuôn Đôthan. 18Phung ayŏng ñu ƀuh ñu mơ̆ng kbưi, leh anăn êlâo ñu truh giăm, diñu mĭn čiăng bi mdjiê gơ̆. 19Diñu bi lač hdơ̆ng diñu, “Nĕ anei, mnuih kreh êpei truh. 20Snăn bơ drei, brei drei bi mdjiê ñu, dlăm ñu hlăm ƀăng êa, leh anăn drei srăng lač, ‘Sa drei mnơ̆ng dliê ƀơ̆ng hĕ ñu leh.’ Leh anăn drei srăng ƀuh ya klei srăng truh kơ klei ñu êpei.” 21Ƀiădah tơdah Y-Ruben hmư̆ klei anăn, ñu bi mtlaih gơ̆ mơ̆ng kngan diñu. Ñu lač, “Đăm drei bi mdjiê gơ̆ ôh!” 22Y-Ruben lač kơ diñu, “Đăm tuh êrah ôh; dlăm ñu hlăm ƀăng êa hlăm kdrăn tač anei, leh anăn đăm drei ngă kơ gơ̆ ôh.” Ñu čiăng bi mtlaih gơ̆ mơ̆ng kngan diñu, čiăng bi wĭt gơ̆ kơ ama ñu. 23Tơdah Y-Yôsep truh kơ phung ayŏng ñu, diñu toh ao jhung dlông păl mâo lu mta êa gơ̆ hơô. 24Diñu mă gơ̆ leh anăn dlăm gơ̆ hlăm ƀăng êa. Ƀăng anăn thu, amâo mâo êa ôh. 25Êjai diñu dôk gŭ ƀơ̆ng huă, diñu kngưr ală dlăng leh anăn nĕ anei, mâo sa phung Ismael hriê mơ̆ng čar Galaat, đĭ aseh samô mdiăng mnơ̆ng ƀâo mngưi, êa ƀâo mngưi, leh anăn êa drao phĭ nao kơ čar Êjip. 26Y-Yuđa lač kơ phung ayŏng adei ñu, “Ya yuôm bi mdjiê hĕ adei drei leh anăn mdăp êrah gơ̆? 27Bơ drei, čhĭ gơ̆ kơ phung Ismael. Đăm drei ngă kơ gơ̆ ôh, kyuadah gơ̆ jing adei drei, kđeh drei pô.” Phung ayŏng adei ñu ư klei anăn. 28 Tơdah phung Madian čhĭ mnia găn, diñu ktŭng Y-Yôsep mơ̆ng ƀăng êa leh anăn čhĭ gơ̆ dua pluh klŏ prăk kơ phung Ismael. Phung anăn mă ba Y-Yôsep kơ čar Êjip. 29Tơdah Y-Ruben wĭt kơ ƀăng anăn leh anăn Y-Yôsep amâo dôk tinăn ôh, ñu hiêk čhum ao ñu. 30Ñu wĭt kơ phung adei ñu leh anăn lač, “Êkei hlăk ai amâo lŏ ƀuh tinăn ôh, leh anăn ti kâo srăng nao?” 31Diñu mă ao jhung Y-Yôsep, bi mdjiê sa drei bê knô, leh anăn tram ao jhung anăn hlăm êrah. 32Diñu djă ba brei kơ ama diñu ao jhung dlông păl mâo lu mta êa anăn, lač, “Hmei ƀuh mnơ̆ng anei. Ksiêm bĕ thâodah jing ao jhung anak ih?” 33Y-Yakôp kral ao anăn leh anăn lač, “Ao jhung anak kâo yơh! Mâo sa drei mnơ̆ng dliê hiêk ƀơ̆ng hĕ ñu leh. Sĭt nik Y-Yôsep djiê rai leh.” 34Y-Yakôp hiêk čhum ao ñu, hơô klŭng, leh anăn kơŭ kyăm kơ anak êkei ñu sui hruê. 35Jih jang phung anak êkei ñu leh anăn jih jang phung anak mniê ñu hriê bi juh ñu; ƀiădah ñu hngah klei bi juh anăn leh anăn lač, “Hơăi, kâo srăng trŭn nao kơ ƀuôn phung djiê kơ anak êkei kâo hŏng klei kơŭ kyăm.” Snăn ama ñu hia kơ ñu. 36Phung Madian čhĭ Y-Yôsep hlăm čar Êjip kơ Y-Pôtipar, khua phung kahan Pharaôn, khua kahan phung gak.