1 Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.⚓2 Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bưng. 3 Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông. 4 Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc, nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc. 5 Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ. 6 Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia. 7 Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao. 8 Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.⚓ 9 Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi. 10 Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ. 11 Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng. 12 Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy. 13 Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: Bệ-hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia. 14 Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn. 15 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được. 16 Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy. 17 Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông. 18 Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng. 19 Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ. 20 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia, 21 nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa. 22 Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cọng rạ. 23 Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia; 24 và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được. 25 Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm. 26 Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Ấy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy. 27 Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém. 28 Ấy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm. 29 Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật. 30 Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn. 31 Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa. 32 Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy. 33 Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô, 34 cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó. 35 Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu nhập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy. 36 Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.
Giô-sép được nhắc lên cao
37 Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần. 38 Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao? 39 Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí huệ như ngươi nữa. 40 Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng theo lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.⚓41 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! Trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô. 42 Vua liền cởi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;⚓43 rồi, truyền cho lên ngồi xe sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Ấy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy. 44 Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chân lên được. 45 Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách,⚓ đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn,⚓ cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô. 46 Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô. 47 Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy. 48 Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó. 49 Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.
Giô-sép sanh Ma-na-se và Ép-ra-im
50 Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai. 51 Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta. 52 Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im,⚓ vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.
Sự đói kém khởi sự
53 Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua, 54 thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.⚓55 Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn, xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.⚓56 Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô. 57 Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mua lúa nơi Giô-sép bán.
41
Yauxej Txhais Falaus Zaj Npau Suav
1Tau ob xyoo tom qab ntawd, Falaus ua ib zaj npau suav hais tias, nws sawv ntawm ntug dej Niles, 2thaum ntawd nws pom xya tus maum nyuj rog rog tawm hauv dej tuaj noj tej zaub ntawm ntug dej. 3Ces muaj dua xya tus maum nyuj yuag yuag tshuav pobtxha xwb, tawm hauv tus dej Niles tuaj nrog xya tus maum nyuj rog rog ntawd sawv ua ke ntawm ntug dej, 4ces xya tus maum nyuj yuag yuag, cia li muab xya tus maum nyuj rog rog noj nqos tas huv tibsi lawm. Ces Falaus txawm tsim dheev los. 5Nws rov qab tsaug zog thiab ua dua ib zaj npau suav hais tias, muaj ib tsob nplej txhawv tau xya hnab, mas puv thiab siav zoo kawg li. 6Ces muaj dua xya hnab nplej txhawv tuaj yog npluag xwb, rau qhov raug cov cua tom tiaj suabpuam tuaj ntsawj, 7Xya hnab nplej npluag ntawd cia li muab xya hnab nplej puv puv noj nqos huv tibsi lawm. Falaus txawm tsim dheev los ua ciav yog nws ua npau suav xwb. 8Tagkis kaj ntug Falaus ntxhov siab heev, nws thiaj txib neeg mus hu cov neeg uas txawj saib yaig thiab tej neeg txawj ntse uas nyob hauv tebchaws Iziv tuaj huv tibsi. Nws txawm piav nws ob zaj npau suav ntawd rau lawv mloog, tiamsis tsis muaj leej twg txhais tau nws ob zaj npau suav ntawd li. 9Ces tus ce cawv mam li hais rau Falaus hais tias, “Tsimnyog hnub no kuv yuav tsum tau los lees kuv lub txim uas kuv tau ua txhaum rau koj tas los lawm. 10Thaum uas Falaus tau chim rau tus thawj uas saib cov ua mov thiab rau kuv, Falaus thiaj muab wb coj mus kaw rau hauv tus thawj uas saib cov fajxwm lub tsev lojcuj. 11Muaj ib hmos wb nyias txawm ua nyias ib zaj npau suav, thiab wb ob zaj npau suav ntawd nyias muaj nyias ntsiab lus. 12Tus tub hluas Henplais uas raug kaw nrog wb nyob ua ke rau hauv, nws yog tus thawj uas saib cov fajxwm tus qhev. Wb piav wb ob zaj npau suav rau nws mloog, thiab nws txhais tau wb ob zaj npau suav ntawd rau wb. 13Mas txhua yam txawm muaj raws li nws hais tiag: koj muab kuv tso rov los ua kuv tej haujlwm qub, tiamsis koj muab tus saib cov ua mov txiav cajdab lawm.” 14Falaus thiaj txib neeg mus tso Yauxej los thiab tamsim ntawd luag txawm mus coj nws tawm hauv tsev lojcuj los. Tom qab uas nws chais hwjtxwv thiab hloov nws cev ris tsho tas lawm, nws txawm los sawv ntawm Falaus xubntiag. 15Falaus hais rau Yauxej hais tias, “Kuv ua ib zaj npau suav tiamsis tsis muaj leej twg txhais tau zaj npau suav ntawd li. Mas kuv hnov hais tias, thaum koj hnov luag tej ua npau suav koj yeej muaj peevxwm txhais tau tej npau suav ntawd.” 16Yauxej teb hais tias, “Falaus, kuv tsis muaj peevxwm txhais tau koj zaj npau suav, tiamsis Vajtswv yuav pub rau kuv txhais koj zaj npau suav rau koj.” 17Falaus hais tias, “Kuv ua npau suav mas kuv sawv ntawm ntug dej Niles, 18Thaum ntawd muaj xya tus maum nyuj rog rog thiab zoo nkauj heev tawm hauv tus dej Niles tuaj noj zaub ntawm ntug dej. 19Ces muaj dua xya tus maum nyuj yuag yuag tshuav pobtxha xwb. Kuv yeej tsis tau pom dua tej nyuj phem thiab yuag li ntawd nyob hauv tebchaws Iziv no hlo li. 20Cov maum nyuj yuag yuag ntawd cia li muab cov maum nyuj rog zoo nkauj noj nqos tas, 21tiamsis tsis muaj leejtwg yuav paub, rau qhov cov maum nyuj ntawd tseem yuag thiab phem ib yam li qub. Ces kuv txawm tsim dheev los lawm. 22Kuv rov ua dua ib zaj npau suav pom ib tsob nplej txhawv tau xya hnab nplej puv puv thiab siav zoo heev. 23Ces muaj dua ib tsob nplej txhawv tau xya hnab nplej npluag thiab qhuav taw nrees uas yog raug cov cua tom tiaj suabpuam ntsawj, 24cov hnab nplej npluag cia li nqos cov hnab nplej puv puv thiab siav zoo ntawd huv tibsi lawm. Kuv twb piav zaj npau suav no rau cov neeg uas txawj saib yaig mloog tas, tiamsis tsis muaj leejtwg yuav txhais tau lub ntsiab rau kuv li.” 25Yauxej hais rau Falaus hais tias, “Ob zaj npau suav no lub ntsiab yog tib yam xwb, yog Vajtswv qhia rau koj paub txog tej xwmtxheej uas yuav muaj los yav tom ntej no. 26Xya tus maum nyuj rog rog yog xya xyoo, thiab xya hnab nplej uas puv zoo nkauj los yog xya xyoo ib yam nkaus, ob zaj npau suav no puavleej yog tib lub ntsiab lus xwb. 27Xya tus maum nyuj yuag yuag uas tawm tuaj tom qab thiab xya hnab nplej npluag uas raug cov cua tom tiaj suabpuam ntsawj ntawd, yog xya xyoo uas yuav muaj kev tshaib nqhis heev. 28Falaus, koj ob zaj npau suav yeej muaj tseeb ib yam li uas kuv qhia rau koj no ntag, Vajtswv qhia rau koj paub txog tej uas nws yuav ua ntawd. 29Xya xyoo saum no yuav muaj qoobloo ntau nplua mias thoob plaws tebchaws Iziv. 30Tom qab ntawd, yuav muaj kev tshaib nqhis heev xya lub xyoo, thiab sawvdaws yuav tsis nco txog xya lub xyoo uas muaj qoobloo lawm, rau qhov txojkev tshaib nqhis yuav ua rau lub tebchaws no raug kev puastsuaj. 31Thaum ntawd sawvdaws yuav nco tsis txog lub sijhawm uas lub tebchaws no muaj qoobloo nplua mias, rau qhov muaj kev tshaib nqhis loj kawg nkaus li. 32Tej uas koj tau ua npau suav pom ob zaug ntawd txhais hais tias, Vajtswv twb teem ib lub sijhawm tseg kom tej ntawd muaj tshwmsim los, Vajtswv yuav ua kom tej ntawd muaj los sai sai tom ntej no ntag. 33“Nimno koj cia li nrhiav ib tug neeg txawj ntse thiab muaj tswvyim zoo, thiab tsa nws ua tus saib lub tebchaws no. 34Thiab koj yuav tsum tau tsa dua ib pab nomtswv mus ua cov sau sawvdaws tej qoobloo ib feem tsib ntawm xya lub xyoo uas muaj qoobloo ntau heev no los cia. 35Koj hais kom lawv cia li sau tej qoobloo hauv xya lub xyoo uas muaj qoobloo ntawd tseg cia, thiab tso cai rau lawv mus sau tej nplej los ntim rau hauv tej txhab cia rau hauv txhua lub nroog thiab tso neeg zov huv tibsi. 36Sau tej qoobloo no los cia, thiaj li tau yug lub tebchaws, thaum muaj kev tshaib nqhis los raug cov neeg Iziv xya lub xyoo ntawd. Yuav tsum ua li no tsoom pejxeem thiaj tsis tuag tshaib.”
Tsa Yauxej Kav Lub Tebchaws Iziv
37Falaus thiab nws tsoom nomtswv puavleej pom zoo ua raws li zaj uas Yauxej hais no, 38thiab Falaus hais rau lawv tias, “Peb yuav nrhiav tsis tau ib tug neeg nyob qhov twg uas muaj Vajtswv tus ntsujplig nrog nws nyob li Yauxej lawm.” 39Falaus hais rau Yauxej hais tias, “Vajtswv twb qhia tej no rau koj paub lawm, yeej tsis muaj leejtwg yuav totaub thiab muaj tswvyim npaum li koj. 40Kuv yuav tsa koj ua tus saib tagnrho kuv lub tebchaws, thiab kuv cov pejxeem yuav mloog koj tej lus samhwm. Tsuas yog cia kuv ua tus loj dua koj xwb. 41Nimno kuv tsa koj ua tus tswj lub tebchaws Iziv.” 42Falaus hle nws ntiv nplhaib uas yog lub homthawj ntawm nws tus ntiv tes los thiab muab looj rau Yauxej tus ntiv tes. Falaus muab cev ris tsho ntaubmag uas zoo heev rau Yauxej hnav, thiab muab txoj saw kub los rau Yauxej coj ntawm cajdab. 43Falaus muab nws lub tsheb nees uas yog lub ob rau Yauxej caij, thiab Falaus cov tub fajxwm mus ua Yauxej ntej qw hais tias, “Zam kev! Zam kev!” Falaus tsa Yauxej ua tus kav tagnrho lub tebchaws Iziv lawm. 44Falaus hais rau Yauxej hais tias, “Kuv yog Falaus, tiamsis yog koj tsis tau tso cai mas cov neeg uas nyob hauv tebchaws Iziv no tsis muaj cai ua tau ib yam dabtsi li.” 45Falaus tis dua ib lub npe tshiab rau Yauxej hu ua Xafenas Paneyas thiab nws muab Pautifelas uas yog tus povthawj uas nyob hauv lub nroog Heli-aupulis, tus ntxhais Axenas rau Yauxej yuav ua pojniam. Thiab Yauxej tawm mus ncig thoob plaws lub tebchaws Iziv. 46Thaum Yauxej pib ua haujlwm rau Falaus uas yog cov Iziv tus vajntxwv, nws hnubnyoog muaj peb caug xyoo. Yauxej tawm hauv Falaus lub loog mus ncig xyuas haujlwm thoob plaws lub tebchaws Iziv. 47Xya lub xyoo uas qoobloo zoo thiab ntsu heev ntawd, cov neeg hauv tebchaws Iziv ua tau qoobloo ntau kawg nkaus li, 48thiab Yauxej sau tagnrho tej qoobloo uas cov neeg ua tau ntawm xya lub xyoo nyob hauv tebchaws Iziv los khaws cia huv tibsi rau hauv tej nroog. Nws sau tej qoob uas luag ua hauv tej teb nyob ibncig lub nroog twg muab sau los ntim cia rau hauv lub nroog ntawd. 49Yauxej sau tau tej qoob los khaws cia ntau cuag li tej suabzeb nram ntug hiavtxwv, sau tau ntau heev nws thiaj tsis suav hais tias muaj pestsawg tawv thiab pestsawg tas. 50Ua ntej xyoo uas muaj kev tshaib nqhis los txog, Yauxej tus pojniam uas hu ua Axenas uas yog tus povthawj Pautifelas tus ntxhais yug tau ob tug tub rau Yauxej lawm. 51Yauxej hais tias, “Vajtswv ua rau kuv tsis nco txog kuv tej kev txomnyem thiab ua rau kuv tsis nco kuv tsevneeg li lawm”; yog li ntawd, nws thiaj muab nws tus tub hlob tis npe hu ua Manaxes. 52Thiab nws tseem hais tias, “Vajtswv pub kuv muaj tubki hauv lub tebchaws uas kuv muaj kev ntxhov siab”; yog li ntawd, nws thiaj muab nws tus tub yau tis npe hu ua Efalayees. 53Xya lub xyoo uas sawvdaws muaj kev zoo siab rau tej qoobloo uas ntsu heev nyob hauv tebchaws Iziv ntawd xaus lawm, 54ces xya lub xyoo uas muaj kev tshaib nqhis txawm pib muaj tuaj, raws li Yauxej hais tseg lawm tiag. Txhua lub tebchaws puavleej muaj kev tshaib nqhis, tiamsis tshuav lub tebchaws Iziv thiaj tseem muaj mov noj xwb. 55Thaum cov Iziv pib muaj kev tshaib plab, lawv tuaj quaj thov mov ntawm Falaus. Falaus kom lawv cia li mus cuag Yauxej thiab ua raws li Yauxej kom lawv ua. 56Thaum muaj kev tshaib nqhis mus thoob lub tebchaws lawm, Yauxej thiaj qhib txhua lub txhab nplej muag rau cov neeg Iziv. 57Tej neeg uas nyob txhua lub tebchaws thoob qab ntuj puavleej tuaj yuav mov ntawm Yauxej hauv tebchaws Iziv, rau qhov muaj kev tshaib nqhis thoob plaws txhua qhov chaw.