1 Phao-lô và Si-la đi ngang qua thành Am-phi-bô-lít và thành A-bô-lô-ni, rồi tới thành Tê-sa-lô-ni-ca; ở đó người Giu-đa có một nhà hội. 2 Phao-lô tới nhà hội theo thói quen mình, và trong ba ngày Sa-bát biện luận với họ, 3 lấy Kinh thánh cắt nghĩa và giải tỏ tường về Đấng Christ phải chịu thương khó, rồi từ kẻ chết sống lại. Người nói rằng Đấng Christ nầy, tức là Đức Chúa Jêsus mà ta rao truyền cho các ngươi. 4 Trong bọn họ có một vài người được khuyên dỗ nối theo Phao-lô và Si-la, lại cũng có rất nhiều người Gờ-réc vẫn kính sợ Đức Chúa Trời, và mấy người đàn bà sang trọng trong thành nữa. 5 Nhưng người Giu-đa đầy lòng ghen ghét, rủ mấy đứa hoang đàng nơi đường phố, xui giục đoàn dân gây loạn trong thành. Chúng nó xông vào nhà của Gia-sôn, tìm bắt Phao-lô và Si-la đặng điệu đến cho dân chúng. 6 Tìm không được, bèn kéo Gia-sôn và mấy người anh em đến trước mặt các quan án trong thành mà la lên rằng: Kìa những tên nầy đã gây thiên hạ nên loạn lạc, nay có đây, 7 và Gia-sôn đã chứa chúng! Chúng nó hết thảy đều là đồ nghịch mạng Sê-sa, vì nói rằng có một vua khác, là Jêsus. 8 Bấy nhiêu lời đó làm rối động đoàn dân và các quan án. 9 Song khi các quan án đòi Gia-sôn và các người khác bảo lãnh rồi, thì tha cho ra.
Phao-lô tại Bê-rê
10 Tức thì, trong ban đêm, anh em khiến Phao-lô và Si-la đi đến thành Bê-rê. Đến nơi rồi, thì vào nhà hội người Giu-đa. 11 Những người nầy có ý hẳn hoi hơn người Tê-sa-lô-ni-ca, đều sẵn lòng chịu lấy đạo,⚓ ngày nào cũng tra xem Kinh thánh, để xét lời giảng có thật chăng. 12 Trong bọn họ có nhiều người tin theo, với mấy người đàn bà Gờ-réc sang trọng, và đàn ông cũng khá đông. 13 Nhưng khi người Giu-đa ở thành Tê-sa-lô-ni-ca hay Phao-lô cũng truyền đạo Đức Chúa Trời tại thành Bê-rê, bèn đến đó để rải sự xao xuyến rối loạn trong dân chúng. 14 Tức thì, anh em khiến Phao-lô đi phía biển, còn Si-la với Ti-mô-thê ở lại thành Bê-rê. 15 Những người dẫn Phao-lô đưa người đến thành A-thên; rồi trở về, đem lịnh cho Si-la và Ti-mô-thê phải đến cùng người cho gấp.
Phao-lô tại A-thên
16 Phao-lô đương đợi hai người tại thành A-thên, động lòng tức giận, vì thấy thành đều đầy những thần tượng. 17 Vậy, người biện luận trong nhà hội với người Giu-đa và người mới theo đạo Giu-đa; lại mỗi ngày, với những kẻ nào mình gặp tại nơi chợ. 18 Có mấy nhà triết học về phái Epicuriens⚓ và phái Stociens⚓ cũng cãi lẽ với người. Kẻ thì hỏi: Người già mép nầy muốn nói gì đó? Người thì nói: Người dường như giảng về các thần ngoại quốc (vì Phao-lô truyền cho chúng về Đức Chúa Jêsus và sự sống lại). 19 Chúng bắt người, đem đến nơi A-rê-ô-ba,⚓ mà hỏi rằng: Chúng tôi có thể biết được đạo mới nào mà ông dạy đó chăng? 20 Vì chưng ông giảng cho chúng tôi nghe sự lạ. Chúng tôi muốn biết ý nghĩa điều đó là gì. 21 Vả, hết thảy người A-thên và người ngoại quốc ngụ tại thành A-thên chỉ lo nói và nghe việc mới lạ mà thôi. 22 Bấy giờ, Phao-lô đứng giữa A-rê-ô-ba, nói rằng: Hỡi người A-thên, phàm việc gì ta cũng thấy các ngươi sốt sắng quá chừng. 23 Vì khi ta trải khắp thành các ngươi, xem xét khí vật các ngươi dùng thờ phượng, thì thấy một bàn thờ có chạm chữ rằng: Thờ Chúa không biết. Vậy, Đấng các ngươi thờ mà không biết đó, là Đấng ta đương rao truyền cho. 24 Đức Chúa Trời đã dựng nên thế giới và mọi vật trong đó, là Chúa của trời đất, chẳng ngự tại đền thờ bởi tay người ta dựng nên đâu.⚓25 Ngài cũng chẳng dùng tay người ta hầu việc Ngài dường như có cần đến sự gì, vì Ngài là Đấng ban sự sống, hơi sống, muôn vật cho mọi loài. 26 Ngài đã làm cho muôn dân sanh ra bởi chỉ một người và khiến ở khắp trên mặt đất, định trước thì giờ đời người ta cùng giới hạn chỗ ở, 27 hầu cho tìm kiếm Đức Chúa Trời, và hết sức rờ tìm cho được, dẫu Ngài chẳng ở xa mỗi một người trong chúng ta. 28 Vì tại trong Ngài, chúng ta được sống, động, và có, y như xưa một vài thi nhân của các ngươi có nói rằng: Chúng ta cũng là dòng dõi của Ngài. 29 Vậy, bởi chúng ta là dòng dõi Đức Chúa Trời, thì chớ nên ngờ rằng Chúa giống như vàng, bạc, hay là đá, bởi công nghệ và tài xảo của người ta chạm trổ nên. 30 Vậy thì, Đức Chúa Trời đã bỏ qua các đời ngu muội đó, mà nay biểu hết thảy các người trong mọi nơi đều phải ăn năn, 31 vì Ngài đã chỉ định một ngày, khi Ngài sẽ lấy sự công bình đoán xét thế gian, bởi Người Ngài đã lập, và Đức Chúa Trời đã khiến Người từ kẻ chết sống lại, để làm chứng chắc về điều đó cho thiên hạ… 32 Khi chúng nghe nói về sự sống lại của kẻ chết, kẻ thì nhạo báng, người thì nói rằng: Lúc khác chúng ta sẽ nghe ngươi nói về việc đó. 33 Vì vậy, Phao-lô từ giữa đám họ bước ra. 34 Nhưng có mấy kẻ theo người và tin; trong số đó, có Đê-ni, là một quan tòa nơi A-rê-ô-ba, và một người đàn bà tên là Đa-ma-ri, cùng các người khác.
17
Phau-lô Cớp Si-la Tâng Vil Tê-salô-naca
1Tữ Phau-lô cớp Si-la pỡq luat vil Amphi-bulit cớp vil Ablô-ni, chơ alới mut vil Tê-salô-naca ễn. Tâng vil ki bữn muoi lám dống sang tỗp I-sarel. 2Cu Tangái Rlu, Phau-lô cơi mut tâng dống sang. Ngkíq yuaq án mut tâng dống sang vil ki. Tâng pái Tangái Rlu Phau-lô atỡng níc tễ tâm saráq Yiang Sursĩ yỗn máh cũai rôm ki. 3Án atỡng yỗn alới dáng Crĩt, án ca Yiang Sursĩ rưoh dŏq chuai amoong cũai, cóq chĩuq sa‑ữi túh coat cớp chĩuq cuchĩt; ma Crĩt lứq tamoong loah. Cớp án atỡng alới neq: “Yê-su, án ca cứq atỡng yỗn anhia dáng, án toâp la Crĩt.” 4Bữn cũai tễ tỗp I-sarel noap parnai ki, chơ alới puai ngê Phau-lô cớp Si-la. Bữn clứng cũai Créc yám noap Yiang Sursĩ, alới sa‑âm Yê-su tê. Cớp bữn sa‑ữi náq mansễm ca noau yám tâng vil ki mut sa‑âm tê. 5Ma cũai I-sarel ca tỡ ễq sa‑âm, alới sâng ũan lứq. Ngkíq alới pỡq chuaq cũai loâi cớp cũai pampla, yỗn cũai ki sasrúc tâng vil ki. Alới mut toâp tâng dống Yasôn, chuaq Phau-lô cớp Si-la, yuaq alới yoc ễ cỗp bar náq ki dững chu cũai clứng. 6Ma tữ alới tỡ ramóh Phau-lô cớp Si-la tâng dống ki, alới cỗp Yasôn cớp máh cũai tễ tỗp puai Yê-su ễn. Alới âc aloŏh máh cũai puai Yê-su yỗn ỡt tayứng yáng moat cũai sốt vil ki. Chơ alới cauq Phau-lô cớp Si-la neq: “Bar náq cũai ki mut cruang aléq, alới táq choac tâng cruang ki. Sanua alới mut tâng vil hái ễn. 7Cớp Yasôn yỗn bar náq ki ỡt tâng dống án. Alới ki khoiq táh phễp rit puo hái, cớp alới pai lứq bữn puo canŏ́h ễn cỡt sốt cruang. Ramứh puo nâi la Yê-su.” 8Toâq máh cũai proai cớp cũai sốt sâng ŏ́c alới cauq, nheq tữh alới táq choac lứq ễn. 9Chơ noau ớn Yasôn cớp cũai tễ tỗp puai Yê-su cóq yỗn práq pỡ cũai sốt, dŏq pruam alới tỡ bữn táq choac noâng. Moâm ki noau acláh yỗn alới chu.
Phau-lô Cớp Yớu Án Ỡt Tâng Vil Bê-rê
10Toâq sadâu ki, tỗp puai Yê-su ớn Phau-lô cớp Si-la pỡq chu vil Bê-rê ễn. Tữ alới toâq vil Bê-rê, alới mut tâng dống sang tỗp I-sarel vil ki. 11Cũai I-sarel tâng vil ki bữn mứt lamên hỡn tễ cũai tâng vil Tê-salô-naca. Alới tamứng, cớp alới yoc ễ dáng samoât lứq tễ parnai Yiang Sursĩ. Ngkíq alới rien tâm saráq Yiang Sursĩ cu rangái cỗ yoc ễ dáng santoiq Phau-lô atỡng pĩeiq lứq tễ parnai Yiang Sursĩ, ma tỡ bữn. 12Sa‑ữi náq cũai I-sarel tâng vil ki sa‑âm Yê-su Crĩt; cớp bữn cũai Créc hỡ sa‑âm tê, dếh samiang cớp mansễm ca noau yám noap tâng vil ki. 13Ma tữ tỗp I-sarel tâng vil Tê-salô-naca sâng Phau-lô atỡng parnai Yiang Sursĩ tâng vil Bê-rê ễn, alới pỡq tapun pỡ vil ki, cớp sasrúc máh cũai vil ki hỡ. 14Ngkíq tỗp puai Yê-su tâng vil ki yỗn Phau-lô loŏh toâp, cớp pỡq chu tor dỡq mưt. Ma Si-la cớp Ti-muthê noâng ỡt tâng vil Bê-rê. 15Bữn cũai pỡq asuoi Phau-lô toâq pỡ vil Athên. Tữ alới ễ píh chu, Phau-lô patâp alới yỗn atỡng Si-la cớp Ti-muthê yỗn toâq toâp pỡ án khân têq.
Phau-lô Atỡng Tâng Vil Athên
16Bo Phau-lô ỡt acoan alới bar náq Si-la cớp Ti-muthê tâng vil Athên, án hữm cũai tâng vil ki sang sa‑ữi lứq rup yiang. Chơ mứt pahỡm án sâng ngua lứq. 17Ngkíq Phau-lô atỡng níc tâng dống sang tỗp I-sarel. Án atỡng cũai I-sarel cớp máh cũai ca yám noap Yiang Sursĩ. Cu rangái Phau-lô atỡng tâng dỗng, ễq máh cũai proai ki sâng. 18Chơ bữn cũai tễ tỗp Ep-curien cớp tỗp Satuoc toâq rasuon cớp án. Bar tỗp ki rien tễ máh ngê rangoaiq tâng dỡi nâi. Alới pai tễ Phau-lô neq: “Án nâi la cũai sacũl. Án atỡng tỡ cỡt ŏ́c.” Ma bữn cũai canŏ́h pai neq: “Cŏh lơ án atỡng tễ yiang ca hái tỡ yũah dáng.” Alới pai ngkíq cỗ Phau-lô atỡng tễ Yê-su, cớp án pai Yê-su cuchĩt tamoong loah. 19Cũai ki dững asuoi Phau-lô toâq muoi ntốq cũai sốt dốq ễ sarhống. Ntốq nâi ỡt tâng cóh Arêu-ba. Alới pai chóq Phau-lô neq: “Hếq yoc ễ dáng samoât samơi ramứh tamái ca mới atỡng la ntrớu? 20Hếq sâng liaq lứq tễ ŏ́c mới atỡng ki; chơ hếq yoc ễ dáng nheq máh ramứh tễ ŏ́c mới atỡng ki.” 21(Máh cũai Athên, cớp máh cũai canŏ́h tâng vil ki, tữ alới sâng ranáq tamái, alới ễr áiq lứq ễ sarhống tễ ranáq ki. Alới tỡ ễq táq noâng ranáq canŏ́h.) 22Phau-lô tayứng tâng ntốq alới rôm tâng cóh Arêu-ba cớp atỡng alới neq: “Cũai tâng vil Athên nâi ơi! Cứq khoiq dáng chơ anhia sang toam yiang anhia samoât samơi. 23Tữ cứq pỡq tâng vil anhia, cứq hữm sa‑ữi lứq prông anhia sang sa‑ữi thữ yiang. Cớp cứq hữm muoi lám prông noau chĩc chữq tâng ki neq: ‘Prông nâi la prông yiang ca tỡ yũah dáng ramứh.’ Ngkíq anhia yoc ễ sang yiang nâi, ma anhia tỡ yũah dáng. Ramứh yiang nâi cứq ễ atỡng anhia. 24Yiang nâi la Yiang Sursĩ. Án toâp tễng paloŏng, cớp tễng dũ ramứh tâng pưn paloŏng cutrúq nâi. Án sốt nheq máh ramứh tâng pỡng paloŏng cớp tâng pưn paloŏng. Lứq án tỡ bữn ỡt tâng prông atĩ cũai táq. 25Hái tỡ têq táq ntrớu chuai yỗn Yiang Sursĩ, yuaq án tỡ bữn ŏ́q muoi ramứh ntrớu. Lứq Yiang Sursĩ toâp yỗn cũai tamoong, cớp yỗn cũai cỡt bán rêng. Cớp án tễng dũ ramứh canŏ́h yỗn cũai hỡ. 26Yiang Sursĩ tễng dũ thữ cũai la cỡt tễ manoaq. Cớp Yiang Sursĩ yỗn máh tỗp cũai nâi ỡt dũ cruang chũop cốc cutễq nâi. Ống Yiang Sursĩ toâp anoat dũ thữ cũai, tangái alới toâq cớp ntốq alới ỡt, tễ nhũang tỡ yũah bữn cũai ki. 27Yiang Sursĩ táq ngkíq, la yỗn nheq tữh cũai têq chuaq án cớp têq ramóh án. Ma Yiang Sursĩ lứq tỡ bữn ỡt yơng tễ hái. 28Yiang Sursĩ toâp chuai hái yỗn têq tamoong, têq pupỡq, cớp têq tutáq. Ŏ́c nâi la samoât cũai tễ tỗp anhia khoiq chĩc chơ neq: ‘Yuaq Yiang tễng hái, ngkíq hái cỡt con án.’ 29Khân hái lứq con Yiang Sursĩ, hái chỗi chanchớm Yiang Sursĩ la samoât rup noau táq toâq yễng, práq, tỡ la tamáu. Nheq ramứh ki cũai chống táq ĩn alới chanchớm tễ mứt alới bữm. 30Ma tễ nhũang Yiang Sursĩ nhêng sâng cũai táq ranáq ngkíq, yuaq alới tỡ yũah dáng. Ma sanua Yiang Sursĩ atỡng yỗn nheq tữh cũai dáng cóq alới ngin lôih lêq cỡt mứt tamái ễn. 31Yuaq Yiang Sursĩ khoiq anoat tangái chumát án ễ yỗn manoaq ca án khoiq rưoh toâq, án rasữq tanoang tapứng yỗn nheq tữh cũai tâng cốc cutễq nâi. Yiang Sursĩ khoiq yỗn Yê-su tamoong loah dŏq táq tếc yỗn noau dáng samoât lứq án rưoh Yê-su dŏq rasữq nheq tữh cũai.” 32Tữ noau sâng parnai Phau-lô pai cũai cuchĩt têq tamoong loah, bữn cũai ayê ra‑ac Phau-lô. Ma bữn cũai pai neq: “Ntun hếq yoc ễ tamứng sĩa tễ ŏ́c mới atỡng nâi.” 33Moâm ki Phau-lô loŏh tễ ntốq ki. 34Ma bữn cũai tễ tỗp ki noap cớp sa‑âm, cớp alới pỡq nứng Phau-lô hỡ. Manoaq tễ cũai ki ramứh Dê-ni. Án la tễ cũai sốt dốq sarhống tâng cóh Arêu-ba. Cớp bữn manoaq mansễm hỡ sa‑âm tê. Ramứh án la Da-mari. Cớp bữn cũai canŏ́h hỡ sa‑âm Yê-su.