1 Gia-cốp ở tại xứ của cha mình đã kiều ngụ, là xứ Ca-na-an. 2 Đây là chuyện dòng dõi của Gia-cốp. Giô-sép, tuổi mười bảy, chăn chiên với các anh mình; người đi kết bạn cùng con của Bi-la và con của Xinh-ba, hai vợ cha mình. Giô-sép thuật lại với cha các chuyện xấu của họ nói. 3 Vả, Y-sơ-ra-ên thương yêu Giô-sép hơn những con trai khác, vì là con muộn mình, nên may cho chàng một cái áo dài có nhiều sắc. 4 Các anh thấy cha thương Giô-sép hơn bọn mình, bèn sanh lòng ganh ghét, chẳng có thế lấy lời tử tế nói cùng chàng được.
Chiêm bao của Giô-sép
5 Giô-sép có nằm chiêm bao, thuật lại cho các anh mình nghe; họ càng thêm ganh ghét nữa. 6 Người nói rằng: Tôi có điềm chiêm bao, xin các anh hãy nghe tôi thuật: 7 Chúng ta đương ở ngoài đồng bó lúa, nầy bó lúa tôi đứng dựng lên, còn bó lúa của các anh đều đến ở chung quanh, sấp mình xuống trước bó lúa tôi. 8 Các anh người bèn đáp rằng: Vậy, mầy sẽ cai trị chúng ta sao? mầy sẽ hành quyền trên chúng ta sao? Họ càng ganh ghét hơn nữa, vì điềm chiêm bao và lời nói của chàng. 9 Giô-sép lại nằm chiêm bao nữa, thuật cùng các anh mình rằng: Tôi còn có một điềm chiêm bao nữa: Nầy mặt trời, mặt trăng, và mười một ngôi sao đều sấp mình xuống trước mặt tôi! 10 Chàng thuật chiêm bao đó lại cho cha và các anh mình nghe; nhưng cha chàng quở mà hỏi rằng: Điềm chiêm bao của mầy đó có nghĩa chi? Có phải tao, mẹ, và các anh mầy đều phải đến sấp mình xuống đất trước mặt mầy chăng? 11 Các anh lấy làm ganh ghét chàng; còn cha lại ghi nhớ lấy điều đó.⚓
Giô-sép bị các anh mình quăng xuống hố
12 Các anh chàng đi chăn chiên của cha tại Si-chem. 13 Y-sơ-ra-ên nói cùng Giô-sép rằng: Các anh con có chăn bầy chiên tại Si-chem chăng? Lại đây, đặng cha sai con đi đến chúng nó. Giô-sép đáp rằng: Có con đây. 14 Y-sơ-ra-ên biểu rằng: Con hãy đi, xem thử các anh con ra sao, và các bầy chiên thể nào; rồi đem tin về cho cha hay. Vậy, từ trũng Hếp-rôn, người sai Giô-sép đi đến Si-chem. 15 Có một người gặp chàng đi lạc trong đồng ruộng, liền hỏi và nói cùng chàng rằng: Ngươi tìm chi? 16 Đáp rằng: Tôi tìm các anh tôi. Xin hãy chỉ giùm tôi họ chăn bầy chiên nơi nào. 17 Người nói: Các anh ngươi ở đây đi rồi, vì tôi có nghe họ nói rằng: Ta hãy đi đến Đô-ta-in. Vậy, Giô-sép đi tìm các anh mình, gặp được tại Đô-ta-in. 18 Các anh thấy chàng đi ở đàng xa, chưa đến gần, thì đã lập mưu để giết chàng. 19 Chúng bèn nói nhau rằng: Kìa, thằng nằm mộng đến kia! 20 Bây giờ, nào! Chúng ta hãy giết nó đi, quăng xuống một cái hố nước nào đó; đoạn ta sẽ nói rằng nó đã bị thú rừng xé ăn, rồi sẽ xem các điềm chiêm bao của nó ra sao. 21 Ru-bên nghe qua lời đó, liền giải cứu chàng ra khỏi tay các anh mà rằng: Chúng ta đừng giết chết nó; 22 lại tiếp: Chúng ta chớ nên làm đổ máu ra; hãy liệng nó trong cái hố nước nơi đồng vắng kia, và đừng tra tay vào mình nó. Người nói vậy, có ý muốn giải cứu chàng khỏi tay họ, để trả chàng về cùng cha mình. 23 Vừa khi Giô-sép đến gần các anh, họ bèn lột áo chàng, là áo có nhiều sắc đương mặc trong mình; 24 rồi, bắt chàng đem quăng trong hố nước. Vả, hố khô cạn, chẳng có nước.
Giô-sép bị bán cho dân Ích-ma-ên đem qua Ê-díp-tô
25 Đoạn, họ ngồi lại ăn. Nhướng mắt lên chợt thấy một đoàn dân Ích-ma-ên ở phía Ga-la-át đi đến, trên lưng lạc đà họ chở đầy thuốc thơm, nhũ hương và một dược đương đem đi đến xứ Ê-díp-tô. 26 Giu-đa bèn nói cùng các anh em rằng: Giết em ta mà giấu máu nó, có dùng cho ta được việc chi? 27 Hè! Hãy đem bán nó cho dân Ích-ma-ên và đừng tra tay vào mình nó; vì nó là em, là cốt nhục của chúng ta. Các anh em đều nghe theo lời người nói. 28 Vả, khi những lái buôn Ma-đi-an đi ngang qua, các anh kéo Giô-sép lên khỏi hố nước, rồi bán chàng giá hai mươi miếng bạc cho dân Ích-ma-ên đem qua xứ Ê-díp-tô.⚓ 29 Ru-bên trở lại hố; nầy Giô-sép đâu mất rồi; bèn xé áo mình, 30 trở lại nơi các em mình mà nói rằng: Ôi! đứa trẻ đâu mất rồi! còn tôi, sẽ đi đâu?
Gia-cốp khóc, tưởng con út mình đã chết thiệt
31 Các anh giết một con dê đực rồi lấy áo Giô-sép nhúng vào trong máu; 32 đoạn, gởi cái áo nhiều sắc đó đem về cho cha mình và dặn nói rằng: Đây là vật chúng tôi đã kiếm được. Vậy, xin hãy nhìn coi, có phải áo của con trai cha chăng. 33 Gia-cốp nhìn và nói rằng: Ấy là áo của con trai ta đó; một thú dữ đã xé cấu nó! Quả thật Giô-sép đã bị phân thây rồi! 34 Người xé quần áo mình ra, lấy bao quấn ngang hông, và để tang lâu ngày cho con trai mình. 35 Hết thảy con trai, con gái hiệp lại an ủi người, nhưng không chịu; bèn nói rằng: Ta để tang luôn xuống chốn âm phủ cùng con ta! Ấy đó, cha Giô-sép khóc than chàng như vậy. 36 Các lái buôn Ma-đi-an đem Giô-sép đến xứ Ê-díp-tô, bán cho Phô-ti-pha, quan thị vệ của Pha-ra-ôn.
37
Yô-sep Rláu Mpáu
1Yacốp ỡt tâng cruang Cana-an, la ntốq mpoaq án khoiq ỡt tễ nhũang. 2Nâi la atỡng tễ tŏ́ng toiq Yacốp. Bo Yô-sep bữn muoi chít tapul cumo, án bán cữu parnơi cớp sễm ai án. Yô-sep táq ranáq parnơi cớp con samiang Bil-ha cớp Sil-pa, lacuoi mpoaq án. Án cauq sễm ai án tễ ranáq alới táq sâuq chóq mpoaq alới. 3Cỗ Yô-sep la con I-sarel bữn bo án khoiq thâu chơ, ngkíq I-sarel ayooq Yô-sep hỡn tễ nheq con samiang án canŏ́h. Yuaq ngkíq, I-sarel ớn noau táq muoi ploah au tuar nêuq lứq yỗn Yô-sep. 4Máh ai Yô-sep dáng mpoaq alới ayooq Yô-sep hỡn tễ alới. Ngkíq alới kêt lứq Yô-sep, cớp alới tỡ rơi pai muoi ŏ́c o ntrớu chóq Yô-sep. 5Bữn muoi sadâu Yô-sep rláu mpáu. Toâq án ruaih yỗn máh ai án tamứng tễ parnáu án rláu mpáu, alới kêt án hỡn tễ nhũang ễn. 6Yô-sep pai neq: “Cứq yoc anhia tamứng ŏ́c cứq mpáu. 7Nheq tữh hái boq saro tâng sarái, ma bo ki toâp boq saro cứq ayứng tanoang tháng. Ma boq saro anhia rôm nheq mpễr boq saro cứq, cớp boq saro anhia cucốh cucũoi boq saro cứq.” 8Moâm án pai ngkíq, máh mu ai án blớh loah neq: “Nŏ́q mới chanchớm, mới cỡt sốt tỗp hếq tỡ? Cớp cỡt puo tỗp hếq tỡ?” Ngkíq alới kêt án hỡn tễ nhũang ễn, cỗ tian tễ parnáu án rláu mpáu, cớp tễ santoiq án pai. 9Bữn muoi trỗ ễn Yô-sep rláu mpáu sĩa, cớp án atỡng yỗn máh ai án tamứng tễ parnáu án rláu mpáu. Án pai neq: “Cứq mpáu sĩa; sễq anhia tamứng. Bữn moat mandang, rliang casâi, cớp muoi chít la muoi ŏ́c mantỗr; chơ nheq máh ramứh ki cucốh cucũoi cứq.” 10Moâm Yô-sep sarŏh parnáu yỗn máh ai án tamứng, án atỡng yỗn mpoaq án dáng tê tễ ramứh ki. Mpoaq án nhôp, cớp blớh án neq: “Ntrớu ma liaq lứq mới mpáu? Nŏ́q mới chanchớm cứq cớp mpiq mới, dếh máh ai mới, la cucốh cucũoi choâng moat mới tỡ?” 11Ngkíq máh ai Yô-sep tỡ ễq hữm tháng án; ma Yacốp cayớm dŏq tễ máh ŏ́c nâi tâng mứt.
Máh Ai Yô-sep Chếq Chíq Án
12Bữn muoi tangái máh ai Yô-sep pỡq bán tỗp cữu mpoaq alới tâng ntốq Se-kem. 13I-sarel atỡng Yô-sep neq: “Máh ai mới bán tỗp cữu pỡ Se-kem. Sanua mới pỡq chu alới.” Yô-sep ta‑ỡi neq: “Ơq! Cứq pỡq.” 14Chơ Yacốp ớn Yô-sep ễn neq: “Cứq yoc mới pỡq nhêng máh ai mới, alới bữn bán sũan ma tỡ bữn. Cớp tỗp cữu plot-plál ma tỡ bữn. Moâm ki, mới chu atỡng loah cứq.” Chơ Yacốp ớn Yô-sep loŏh tễ avúng Hep-rôn, pỡq pỡ Se-kem. 15Ỡt tâng Se-kem bữn muoi noaq cũai samiang ramóh Yô-sep pỡq chu nâi pỡq chu ki tâng ruang, án blớh Yô-sep neq: “Ntrớu mới chuaq?” 16Yô-sep ta‑ỡi: “Cứq chuaq máh ai cứq. Sễq mới atỡng cứq, pỡ ntốq aléq alới bán cữu.” 17Samiang ki ta‑ỡi neq: “Alới khoiq loŏh chơ tễ ntốq nâi. Cứq sâng alới pai neq: ‘Hâi! Hái pỡq pỡ Dô-than ễn.’” Ngkíq Yô-sep puai cớp tamóh alới pỡ ntốq Dô-than. 18Toâq máh ai án hữm Yô-sep noâng tễ yơng, alới sarhống ễ táq nŏ́q ma bữn cachĩt chíq Yô-sep. 19Manoaq atỡng manoaq neq: “Án ca dốq rláu mpáu toâq pỡ nâi chơ. 20Hâi! Hái cachĩt chíq án cớp voang án asễng tâng hŏ́ng loang, chơ hái pai neq: ‘Bữn muoi lám charán cáp án.’ Chơ hái bữn dáng án rláu mpáu cỡt kia ma tỡ bữn.” 21Toâq Ruben sâng santoiq ki, án ễ chuai Yô-sep yỗn vớt tễ atĩ ai. Chơ án pai neq: “Hái chỗi cachĩt án.” 22Ruben atỡng ễn neq: “Chỗi yỗn aham loŏh. Ma hái apŏ́ng chíq án tâng hŏ́ng loang tâng ntốq aiq nâi. Ma anhia chỗi táq bớc chũl ntrớu tỗ án.” Ruben pai ngkíq, yuaq án ễ chuai Yô-sep yỗn chu loah pỡ mpoaq alới. 23Tữ Yô-sep toâq pỡ ai án, máh ai án pũar tũot chíq au tuar nêuq sa‑ữi santứm ca án sớp. 24Moâm ki, alới cỗp án cớp apŏ́ng tâng hŏ́ng loang. Ma hŏ́ng ki khỗ, ŏ́q dỡq. 25Moâm ki, máh ai án tacu cha dỗi. Chơ alới tapoang nhêng, hữm muoi tỗp cũai It-ma-el toâq tễ vil Ki-liat. Cũai ki pỡq chếq chỡng; charán lac‑da alới ki patiang trâm cớp crơng phuom tễ siet aluang pỡq chu cruang Ê-yip-tô. 26Yuda blớh máh a‑ễm án neq: “Khân hái cachĩt, chơ cutooq aham án, bữn kia ntrớu? 27Sanua hái chếq chíq án yỗn cũai It-ma-el, ma atĩ hái chỗi toân toah ntrớu án, cỗ án la lứq a‑ễm hái cỡt muoi sâiq muoi aham cớp hái.” Chơ alới táq ariang santoiq Yuda pai. 28Moâm ki, bữn muoi tỗp cũai Madian pỡq pha bân ntốq ki. Ngkíq máh ai Yô-sep âc achỗn án tễ hŏ́ng loang ki, chơ chếq án yỗn cũai It-ma-el. Kia Yô-sep la bar chít ŏ́c práq panê. Chơ cũai ki dững Yô-sep chu cruang Ê-yip-tô. 29Tữ Ruben chu loah pỡ hŏ́ng loang ki, án tỡ bữn hữm noâng Yô-sep. Chơ án háq tampâc án bữm, táq tếc án sâng ngua. 30Chơ án píh chu loah pỡ máh a‑ễm, cớp atỡng neq: “Yô-sep khoiq pứt! Nŏ́q cứq ễ táq sanua?” 31Ma máh ai Yô-sep khoiq ĩt chơ au tuar Yô-sep, cớp alới cachĩt muoi lám mbễq tangcáh. Moâm ki alới yớm au tuar Yô-sep tâng aham mbễq. 32Chơ alới cơiq au tuar ki yỗn mpoaq alới, cớp pai neq: “Hếq tamóh au tuar nâi. Sễq mpoaq nhêng. Au tuar nâi la au con mpoaq, ma tỡ cỡn?” 33Ngkíq Yacốp nhêng, cớp án sacoal. Chơ án nhiam cớp pai neq: “Au tuar nâi la au con samiang cứq; charán pla khoiq cáp cha sâiq con cứq chơ. Yô-sep khoiq abuoiq nheq chơ charán pla táq.” 34Chơ Yacốp háq chíq tampâc án, cớp án tâc tampâc tanúh, cỗ pứt chíq con án. Ngkíq Yacốp tanúh con samiang án sa‑ữi tangái. 35Nheq tữh con samiang cớp con mansễm án toâq pỡ án, yoc ễ aliam án. Ma án tỡ yỗn alới aliam; án pai neq: “Cứq dŏq ŏ́c ngua nâi toau noau tứp cứq, cớp raviei cứq ỡt cớp con cứq.” Yacốp nhiam níc sâng, yuaq con án khoiq cuchĩt. 36Ma bo ki, cũai Madian chếq to loah Yô-sep yỗn Phô-ti-pha, cũai tâng cruang Ê-yip-tô. Cũai ki la ranễng cũai sốt tahan kĩaq puo cruang Ê-yip-tô.