37

Giô-sép và các anh người

¹ Gia-cốp ở tại xứ của cha mình đã kiều ngụ, là xứ Ca-na-an.
² Đây là chuyện dòng dõi của Gia-cốp.
Giô-sép, tuổi mười bảy, chăn chiên với các anh mình; người đi kết bạn cùng con của Bi-la và con của Xinh-ba, hai vợ cha mình. Giô-sép thuật lại với cha các chuyện xấu của họ nói. ³ Vả, Y-sơ-ra-ên thương yêu Giô-sép hơn những con trai khác, vì là con muộn mình, nên may cho chàng một cái áo dài có nhiều sắc. ⁴ Các anh thấy cha thương Giô-sép hơn bọn mình, bèn sanh lòng ganh ghét, chẳng có thế lấy lời tử tế nói cùng chàng được.

Chiêm bao của Giô-sép

⁵ Giô-sép có nằm chiêm bao, thuật lại cho các anh mình nghe; họ càng thêm ganh ghét nữa. ⁶ Người nói rằng: Tôi có điềm chiêm bao, xin các anh hãy nghe tôi thuật: ⁷ Chúng ta đương ở ngoài đồng bó lúa, nầy bó lúa tôi đứng dựng lên, còn bó lúa của các anh đều đến ở chung quanh, sấp mình xuống trước bó lúa tôi. ⁸ Các anh người bèn đáp rằng: Vậy, mầy sẽ cai trị chúng ta sao? mầy sẽ hành quyền trên chúng ta sao? Họ càng ganh ghét hơn nữa, vì điềm chiêm bao và lời nói của chàng.
⁹ Giô-sép lại nằm chiêm bao nữa, thuật cùng các anh mình rằng: Tôi còn có một điềm chiêm bao nữa: Nầy mặt trời, mặt trăng, và mười một ngôi sao đều sấp mình xuống trước mặt tôi! ¹⁰ Chàng thuật chiêm bao đó lại cho cha và các anh mình nghe; nhưng cha chàng quở mà hỏi rằng: Điềm chiêm bao của mầy đó có nghĩa chi? Có phải tao, mẹ, và các anh mầy đều phải đến sấp mình xuống đất trước mặt mầy chăng? ¹¹ Các anh lấy làm ganh ghét chàng; còn cha lại ghi nhớ lấy điều đó.⚓

Giô-sép bị các anh mình quăng xuống hố

¹² Các anh chàng đi chăn chiên của cha tại Si-chem. ¹³ Y-sơ-ra-ên nói cùng Giô-sép rằng: Các anh con có chăn bầy chiên tại Si-chem chăng? Lại đây, đặng cha sai con đi đến chúng nó. Giô-sép đáp rằng: Có con đây. ¹⁴ Y-sơ-ra-ên biểu rằng: Con hãy đi, xem thử các anh con ra sao, và các bầy chiên thể nào; rồi đem tin về cho cha hay. Vậy, từ trũng Hếp-rôn, người sai Giô-sép đi đến Si-chem. ¹⁵ Có một người gặp chàng đi lạc trong đồng ruộng, liền hỏi và nói cùng chàng rằng: Ngươi tìm chi? ¹⁶ Đáp rằng: Tôi tìm các anh tôi. Xin hãy chỉ giùm tôi họ chăn bầy chiên nơi nào. ¹⁷ Người nói: Các anh ngươi ở đây đi rồi, vì tôi có nghe họ nói rằng: Ta hãy đi đến Đô-ta-in. Vậy, Giô-sép đi tìm các anh mình, gặp được tại Đô-ta-in.
¹⁸ Các anh thấy chàng đi ở đàng xa, chưa đến gần, thì đã lập mưu để giết chàng. ¹⁹ Chúng bèn nói nhau rằng: Kìa, thằng nằm mộng đến kia! ²⁰ Bây giờ, nào! Chúng ta hãy giết nó đi, quăng xuống một cái hố nước nào đó; đoạn ta sẽ nói rằng nó đã bị thú rừng xé ăn, rồi sẽ xem các điềm chiêm bao của nó ra sao. ²¹ Ru-bên nghe qua lời đó, liền giải cứu chàng ra khỏi tay các anh mà rằng: Chúng ta đừng giết chết nó; ²² lại tiếp: Chúng ta chớ nên làm đổ máu ra; hãy liệng nó trong cái hố nước nơi đồng vắng kia, và đừng tra tay vào mình nó. Người nói vậy, có ý muốn giải cứu chàng khỏi tay họ, để trả chàng về cùng cha mình. ²³ Vừa khi Giô-sép đến gần các anh, họ bèn lột áo chàng, là áo có nhiều sắc đương mặc trong mình; ²⁴ rồi, bắt chàng đem quăng trong hố nước. Vả, hố khô cạn, chẳng có nước.

Giô-sép bị bán cho dân Ích-ma-ên đem qua Ê-díp-tô

²⁵ Đoạn, họ ngồi lại ăn. Nhướng mắt lên chợt thấy một đoàn dân Ích-ma-ên ở phía Ga-la-át đi đến, trên lưng lạc đà họ chở đầy thuốc thơm, nhũ hương và một dược đương đem đi đến xứ Ê-díp-tô. ²⁶ Giu-đa bèn nói cùng các anh em rằng: Giết em ta mà giấu máu nó, có dùng cho ta được việc chi? ²⁷ Hè! Hãy đem bán nó cho dân Ích-ma-ên và đừng tra tay vào mình nó; vì nó là em, là cốt nhục của chúng ta. Các anh em đều nghe theo lời người nói. ²⁸ Vả, khi những lái buôn Ma-đi-an đi ngang qua, các anh kéo Giô-sép lên khỏi hố nước, rồi bán chàng giá hai mươi miếng bạc cho dân Ích-ma-ên đem qua xứ Ê-díp-tô.⚓
²⁹ Ru-bên trở lại hố; nầy Giô-sép đâu mất rồi; bèn xé áo mình, ³⁰ trở lại nơi các em mình mà nói rằng: Ôi! đứa trẻ đâu mất rồi! còn tôi, sẽ đi đâu?

Gia-cốp khóc, tưởng con út mình đã chết thiệt

³¹ Các anh giết một con dê đực rồi lấy áo Giô-sép nhúng vào trong máu; ³² đoạn, gởi cái áo nhiều sắc đó đem về cho cha mình và dặn nói rằng: Đây là vật chúng tôi đã kiếm được. Vậy, xin hãy nhìn coi, có phải áo của con trai cha chăng. ³³ Gia-cốp nhìn và nói rằng: Ấy là áo của con trai ta đó; một thú dữ đã xé cấu nó! Quả thật Giô-sép đã bị phân thây rồi! ³⁴ Người xé quần áo mình ra, lấy bao quấn ngang hông, và để tang lâu ngày cho con trai mình. ³⁵ Hết thảy con trai, con gái hiệp lại an ủi người, nhưng không chịu; bèn nói rằng: Ta để tang luôn xuống chốn âm phủ cùng con ta! Ấy đó, cha Giô-sép khóc than chàng như vậy.
³⁶ Các lái buôn Ma-đi-an đem Giô-sép đến xứ Ê-díp-tô, bán cho Phô-ti-pha, quan thị vệ của Pha-ra-ôn.

37

Yosepv Caux Ninh Nyei Gorx Mbuo

¹Yaakopv corc yiem jienv zinh ndaangc ninh nyei die yiem wuov norm deic-bung, se Kaa^naa^an Deic-Bung.
²Yiem naaiv mingh gorngv Yaakopv nyei dorn-jueiv nyei jauv-louc.
Yosepv benx mienh lunx mienh, duqv ziepc cietv hnyangx wuov zanc, ninh caux ninh nyei gorx, se ninh nyei die nyei auv, Mbin^haa caux Sinx^baa, nyei dorn mbuo bungx ba'gi yungh caux yungh. Yosepv dorh ninh nyei gorx mbuo zoux maiv benx nyei jauv mingh gorngv mbuox ninh nyei die.
³I^saa^laa^en⚓ hnamv Yosepv gauh camv jiex ninh nyei yietc zungv dorn, weic zuqc ninh gox aqv, cingx duqv Yosepv daaih. Ninh lunh deix lui-ndaauv, lui-mueiz yaac ndaauv,⚓ bun Yosepv. ⁴Yosepv nyei gorx mbuo buatc ninh mbuo nyei die hnamv Yosepv gauh camv hnamv ninh mbuo, ninh mbuo ziouc nzorng Yosepv. Caux ninh gorngv waac yaac maiv maaih waac longx aqv.
⁵Maaih nzunc Yosepv mbeix buatc, yaac gorngv ninh nyei mbeix bun ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh mbuo ziouc gauh fatv nzorng ninh aqv. ⁶Yosepv gorngv, “Gorx mbuo muangx yie gorngv yie nyei mbeix oc. ⁷Yie mbeix buatc mbuo yiem ndeic sai mbiauh zeiv. Yie nyei mbiauh zeiv ganh jiez sin daaih don jienv. Gorx mbuo nyei mbiauh zeiv yaac jiez daaih weih gormx yie nyei mbiauh zeiv baaix.”
⁸Ninh nyei gorx mbuo naaic gaax ninh, “Meih gengh oix zoux yie mbuo nyei hungh? Oix gunv yie mbuo?” Laaix Yosepv mbeix nyei mbeix caux ninh gorngv nyei waac, ninh nyei gorx mbuo gauh fatv nzorng ninh aqv.
⁹Nqa'haav Yosepv aengx mbeix buatc nzunc yaac gorngv bun ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh gorngv, “Yie aengx mbeix buatc. Naaiv nzunc yie buatc mba'hnoi caux hlaax caux ziepc yietv norm hleix yietc zungv baaix yie.”
¹⁰Ninh aengx gorngv naaiv norm mbeix bun ninh nyei die, ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh nyei die gorngv-hemx ninh, “Naaiv haaix nyungc mbeix laeh? Meih hnamv daaih meih nyei maa caux yie caux meih nyei gorx mbuo yietc zungv oix zuqc puoqv njiec taux ndau baaix meih?”
¹¹Yosepv nyei gorx mbuo gengh mueic jieqv ninh,⚓ mv baac ninh nyei die haaix zanc yaac jangx jienv naaiv deix jauv-louc.

Yosepv Zuqc Maaic Mingh I^yipv

¹²Yosepv nyei gorx mbuo dorh ninh mbuo nyei die nyei ba'gi yungh caux yungh guanh mingh Sekem bungx. ¹³I^saa^laa^en ziouc gorngv mbuox Yosepv, “Meih nyei gorx mbuo yiem Sekem bungx yungh. Meih mingh meih nyei gorx wuov oc.”
Yosepv dau, “Mingh nyei.”
¹⁴Ninh nyei die mbuox ninh, “Yie oix meih mingh mangc gaax meih nyei gorx mbuo longx nyei fai? Yungh longx nyei fai? Mangc liuz nzuonx daaih mbuox die oc.” Ninh nyei die ziouc mbuox ninh mingh, ninh ziouc yiem He^mbo^lon Horngc cuotv jauv mingh Sekem.
Yosepv mingh taux Sekem, ¹⁵Maaih dauh mienh buangh zuqc ninh yiem lomc-huaang jiex naaiv jiex wuov nyei, ziouc naaic gaax ninh, “Meih lorz haaix nyungc?”
¹⁶Yosepv dau, “Yie lorz yie nyei gorx mbuo. Meih hiuv duqv ninh mbuo yiem haaix bungx yungh, tov mbuox yie oc.”
¹⁷Wuov dauh mienh gorngv, “Ninh mbuo suiv dorngx mi'aqv. Yie haiz ninh mbuo gorngv oix suiv mingh Ndotaan.” Yosepv ziouc mingh lorz ninh nyei gorx mbuo, lorz buatc yiem Ndotaan.
¹⁸Ninh nyei gorx mbuo buatc Yosepv corc yiem go nyei. Daaih maiv gaengh taux, ninh mbuo ziouc lomh nzoih caangh laangh daav za'eix daix. ¹⁹Laanh mbuox laanh, “Wuov dauh ga'naaiv-mbeix mbeix daaih aqv loh! ²⁰Mbuo lomh nzoih mingh zorqv ninh daix guangc aqv. Daix dapv jienv wuom-kuotv-nqaai. Mbuo ziouc gorngv ga'naaiv ngaatc mi'aqv. Mbuo mangc gaax ninh nyei mbeix ndongc haaix lingh?”
²¹Lu^mben haiz ninh youz mbuo hnangv naaiv nor gorngv, ninh oix lorz jauv njoux Yosepv cuotv ninh mbuo nyei buoz-ndiev. Ninh ziouc gorngv, “Mbuo maiv dungx daix ninh.” ²²Lu^mben aengx mbuox ninh mbuo, “Maiv dungx bun yietc deix nziaamv cuotv. Zorqv ninh dapv naaiv deic-bung-huaang nyei wuom-kuotv-nqaai duqv aqv. Mv baac maiv dungx zoux haaix nyungc hoic ninh.” Lu^mben hnangv naaiv nor gorngv weic oix njoux Yosepv cuotv ninh youz mbuo nyei buoz-ndiev aengx fungx nzuonx bun ninh nyei die.
²³Yosepv daaih taux, ninh nyei gorx mbuo ziouc caa jienv zorqv ninh nyei lui ndaauv, dongh maaih lui-mueiz-ndaauv wuov deix lui, ciev guangc mingh, ²⁴aengx zorqv ninh fongv ndortv wuom-kuotv. Wuov norm kuotv maiv maaih wuom.
²⁵Yosepv nyei gorx mbuo zueiz jienv nyanc hnaangx wuov zanc, ninh mbuo cau hmien mangc buatc guanh I^saa^maa^en Mienh yiem Gi^le^aatc daaih oix mingh I^yipv Deic-Bung. Ninh mbuo nyei lorh torh tor jienv ndiangx-zung ndaang caux ndie-ndaang caux ⟨mu^yorc.⟩ ²⁶Yu^ndaa gorngv mbuox ninh nyei muoz-doic, “Se gorngv mbuo daix guangc mbuo nyei youz aengx lorz jauv bingx yie mbuo zoux nyei sic,⚓ mbuo duqv haaix nyungc? ²⁷Mbuo oix zuqc maaic bun naaiv deix I^saa^maa^en Mienh gauh longx daix guangc. Ninh zoux mbuo nyei youz, caux mbuo juangc nziaamv-fei.” Ninh nyei muoz-doic buatc horpc nyei.
²⁸Wuov deix zoux saeng-eix nyei Mi^ndien Mienh jiex jauv taux wuov. Yosepv nyei gorx mbuo ziouc cie Yosepv cuotv kuotv daaih maaic bun naaiv deix I^saa^maa^en Mienh, ⚓ duqv luoqc lungz⚓ nyaanh. Wuov deix saeng-eix mienh ziouc dorh Yosepv mingh I^yipv Deic-Bung aqv.
²⁹Lu^mben daaih taux wuov norm kuotv, yaac maiv buatc Yosepv mi'aqv. Ninh nzauh haic ziouc betv ganh nyei lui. ³⁰Ninh nzuonx ninh nyei youz mbuo wuov gorngv, “Wuov dauh dorn maiv yiem naaiv aqv loh! Yie oix zuqc hnangv haaix nor zoux?”
³¹Ninh mbuo ziouc daix dauh yungh gouv aengx zorqv Yosepv nyei lui-ndaauv, dongh maaih lui-mueiz-ndaauv wuov deix, ziemx yungh nyei nziaamv, ³²aengx dorh nzuonx bun ninh nyei die mangc. Ninh mbuo gorngv, “Yie mbuo lorz buatc naaiv deix lui. Die mangc gaax, meih nyei dorn nyei lui saah?”
³³Yaakopv zieqv duqv nyei. Ninh gorngv, “Naaiv za'gengh! yie nyei dorn nyei lui. Za'gengh! ga'naaiv ngaatc, ga'naaiv betv mi'aqv lorqc.”
³⁴Yaakopv nzauh haic, ⟨betv ninh ganh nyei lui⟩ aengx zorqv la'maah ndie-cou sai jienv jaaiv. Ninh nzauh haic, nyiemv ninh nyei dorn ziex laaic lauh. ³⁵Ninh nyei dorn ninh nyei sieqv mbuo yietc zungv kuinx ninh, “Maiv dungx nyiemv,” mv baac ninh maiv muangx. Ninh gorngv, “Maiv dungx gorngv aqv. Yie oix zuqc nzauh taux daic mingh caux yie nyei dorn yiem yiemh gen.” Ninh corc nzauh jienv, weic ninh nyei dorn nyiemv.
³⁶Dongh wuov zanc yiem I^yipv Deic-Bung wuov deix zoux saeng-eix nyei Mi^ndien Mienh aengx maaic Yosepv bun hungh diex nyei yietc dauh jien, se goux hungh dinc nyei domh baeng-bieiv, Bo^ti^faa, mi'aqv.