27
1Chớ khoe về tương lai;
vì con chưa biết sẽ ra sao.
2Đừng tự tán dương mình.
Hãy để cho người khác làm.
Hãy để người ngoài ca tụng con, miệng con đừng làm.
3Đá nặng, cát cũng nặng,
nhưng lời châm chọc của kẻ ngu còn nặng hơn cả hai.
4Cơn giận thật hung dữ,
phá hủy như nước lụt, nhưng ai chịu nổi sự ganh tị!
5Thà công khai sửa dạy
hơn yêu thương giấu kín.
6Sự tổn thương do bạn hữu gây ra
vẫn tốt hơn những cái hôn giả dối của kẻ thù.
7Khi no bụng, con cũng chẳng thấy thèm mật ong,
nhưng khi bụng đói thì thức ăn dở cũng hóa ngon.
8Ai đi ra khỏi nhà
giống như chim rời xa tổ.
9Nước hoa và trầm hương thật dịu dàng cho tâm hồn,
như lời khuyên của bạn tốt hơn ý kiến của chính mình⚓.
10Đừng quên bạn con hay bạn của cha mẹ con.
Khi lâm cảnh khó khăn hãy đến xin láng giềng giúp đỡ.
Thân nhân xa thua láng giềng gần.
11Con ơi, hãy khôn ngoan lên để cha vui mừng.
Để cha đối đáp những lời nhục mạ.
12Người khôn thấy lôi thôi và tránh đi,
kẻ dại đâm đầu vướng phải tai ương.
13Hãy đoạt lấy áo của kẻ bảo lãnh người dưng,
giữ cho đến khi anh ta trả hết nợ cho người ấy.
14Sáng sớm mà lớn tiếng chào người láng giềng,
người sẽ xem đó như lời nguyền rủa.
15Người vợ hay cãi cọ
như mưa lộp độp rả rích suốt ngày.
16Ngăn chận nàng như ngăn gió hay nắm dầu trong tay.
17Sắt mài bén sắt,
bạn hữu giúp bạn hữu cải tiến.
18Ai chăm sóc cây vả sẽ ăn trái nó,
Còn ai phục vụ chủ mình sẽ được tôn trọng.
19Nước phản chiếu gương mặt ra sao,
thì lòng người cũng phản ảnh con người như thế.
20Âm phủ và hỏa ngục⚓ không bao giờ đầy,
Cũng vậy, mắt con người không bao giờ thoả mãn.
21Lò dùng để luyện vàng và nồi để luyện bạc,
còn lời khen ngợi dùng để thử con người.
22Dù cho con nghiền kẻ ngu như nghiền gạo trong cối,
thì con cũng không thể nào lấy cái ngu ra khỏi nó được.
23Hãy chăm sóc bầy chiên mình,
lo cho gia súc mình.
24Giàu có không còn mãi,
không chính thể nào còn đời đời.
25Hãy gom cỏ khô để cỏ tươi mọc lên.
Hãy gom cỏ từ các đồi.
26Chiên sẽ giúp con có áo quần mặc,
Và dê giúp con có tiền mua ruộng.
27Con sẽ có tràn trề sữa dê để nuôi gia đình con,
và nuôi các tôi tớ gái con.
27
1Chớ khoe khoang về ngày mai,
Vì con không biết ngày mai có điều gì sẽ xảy ra.
2Hãy để người khác khen con, chứ không phải miệng con;
Hãy để người ngoài khen con chứ không phải môi con.
3Đá thì nặng, cát cũng nặng,
Nhưng sự khiêu khích của kẻ ngu dại còn nặng hơn cả hai.
4Cơn thịnh nộ thì tàn ác, cơn giận như nước lụt,
Nhưng ai đứng nổi trước cơn ghen?⚓
5Thà quở trách công khai
Tốt hơn là yêu thương kín đáo.
6Thương tổn do người thương mình gây ra,
Còn đáng tin hơn vô số cái hôn của kẻ thù ghét mình.
7Kẻ no nê chà đạp mật ong,
Nhưng đối với kẻ đói khát thì vật đắng cũng thành ngọt ngào.
8Kẻ lưu lạc xa quê hương
Như chim lạc xa tổ.
9Dầu và hương thơm làm lòng người vui vẻ;
Lời khuyên ngọt ngào của tình bạn quý hơn lời tư vấn cho mình.⚓
10Đừng từ bỏ bạn con hay bạn của cha con;
Đừng đến nhà bà con mình trong ngày hoạn nạn;
Người láng giềng gần tốt hơn là anh em ở xa.
11Hỡi con ta, hãy khôn ngoan và làm cho lòng ta vui vẻ,
Để ta có thể trả lời kẻ chỉ trích ta.
12Người khôn ngoan thấy tai họa nên ẩn trốn;
Kẻ ngu dại cứ tiến tới và bị họa.
13Hãy lấy áo kẻ bảo lãnh cho người lạ;
Hãy giữ nó làm bảo đảm vì nó bảo lãnh cho người đàn bà lạ.
14Nếu một người vào sáng sớm lớn tiếng chúc lành người hàng xóm,
Lời chúc bị coi như lời rủa.
15Một người đàn bà hay cãi cọ,
Giống như những giọt nước chảy rả rích trong ngày mưa;
16Ai muốn kiềm chế nàng như bắt giữ gió lại;
Và như lấy tay phải chứa đựng dầu.
17Một người rèn luyện nhân cách⚓ người lân cận
Giống như sắt mài bén sắt.
18Ai chăm sóc cây vả sẽ ăn trái vả;
Người phục vụ chủ mình sẽ được trọng đãi.
19Lòng người phản ánh con người,
Giống như mặt một người phản chiếu trong nước;
20Âm phủ⚓ và sự hủy diệt⚓ không bao giờ thỏa mãn;
Con mắt loài người cũng vậy.
21Lò luyện kim để thử bạc, lò lửa để thử vàng;
Một người được thử bằng lời khen ngợi.
22Dù con dùng chày giã kẻ ngu
Trong cối chung với gạo,
Thì sự ngu dại cũng không lìa khỏi nó.
23Hãy biết rõ tình trạng⚓ bầy chiên của con;
Hãy chú tâm vào đàn bò của con.
24Vì giàu có không tồn tại mãi mãi
Và mão triều không còn lại đời đời.
25Khi cỏ khô biến mất, cỏ mới mọc lên;
Rau cỏ trên núi được thu nhặt lại.
26Chiên của con sẽ cung cấp quần áo cho con;
Dê đực sẽ là giá đám ruộng.
27Con sẽ có đủ sữa dê làm thực phẩm;
Làm đồ ăn cho gia đình con;
Và sự sống cho các tớ gái con.