27
1Chớ khoe khoang về ngày mai,
Vì con không biết ngày mai có điều gì sẽ xảy ra.
2Hãy để người khác khen con, chứ không phải miệng con;
Hãy để người ngoài khen con chứ không phải môi con.
3Đá thì nặng, cát cũng nặng,
Nhưng sự khiêu khích của kẻ ngu dại còn nặng hơn cả hai.
4Cơn thịnh nộ thì tàn ác, cơn giận như nước lụt,
Nhưng ai đứng nổi trước cơn ghen?⚓
5Thà quở trách công khai
Tốt hơn là yêu thương kín đáo.
6Thương tổn do người thương mình gây ra,
Còn đáng tin hơn vô số cái hôn của kẻ thù ghét mình.
7Kẻ no nê chà đạp mật ong,
Nhưng đối với kẻ đói khát thì vật đắng cũng thành ngọt ngào.
8Kẻ lưu lạc xa quê hương
Như chim lạc xa tổ.
9Dầu và hương thơm làm lòng người vui vẻ;
Lời khuyên ngọt ngào của tình bạn quý hơn lời tư vấn cho mình.⚓
10Đừng từ bỏ bạn con hay bạn của cha con;
Đừng đến nhà bà con mình trong ngày hoạn nạn;
Người láng giềng gần tốt hơn là anh em ở xa.
11Hỡi con ta, hãy khôn ngoan và làm cho lòng ta vui vẻ,
Để ta có thể trả lời kẻ chỉ trích ta.
12Người khôn ngoan thấy tai họa nên ẩn trốn;
Kẻ ngu dại cứ tiến tới và bị họa.
13Hãy lấy áo kẻ bảo lãnh cho người lạ;
Hãy giữ nó làm bảo đảm vì nó bảo lãnh cho người đàn bà lạ.
14Nếu một người vào sáng sớm lớn tiếng chúc lành người hàng xóm,
Lời chúc bị coi như lời rủa.
15Một người đàn bà hay cãi cọ,
Giống như những giọt nước chảy rả rích trong ngày mưa;
16Ai muốn kiềm chế nàng như bắt giữ gió lại;
Và như lấy tay phải chứa đựng dầu.
17Một người rèn luyện nhân cách⚓ người lân cận
Giống như sắt mài bén sắt.
18Ai chăm sóc cây vả sẽ ăn trái vả;
Người phục vụ chủ mình sẽ được trọng đãi.
19Lòng người phản ánh con người,
Giống như mặt một người phản chiếu trong nước;
20Âm phủ⚓ và sự hủy diệt⚓ không bao giờ thỏa mãn;
Con mắt loài người cũng vậy.
21Lò luyện kim để thử bạc, lò lửa để thử vàng;
Một người được thử bằng lời khen ngợi.
22Dù con dùng chày giã kẻ ngu
Trong cối chung với gạo,
Thì sự ngu dại cũng không lìa khỏi nó.
23Hãy biết rõ tình trạng⚓ bầy chiên của con;
Hãy chú tâm vào đàn bò của con.
24Vì giàu có không tồn tại mãi mãi
Và mão triều không còn lại đời đời.
25Khi cỏ khô biến mất, cỏ mới mọc lên;
Rau cỏ trên núi được thu nhặt lại.
26Chiên của con sẽ cung cấp quần áo cho con;
Dê đực sẽ là giá đám ruộng.
27Con sẽ có đủ sữa dê làm thực phẩm;
Làm đồ ăn cho gia đình con;
Và sự sống cho các tớ gái con.
27
1Chớ khoe khoang về ngày mai
Vì ai biết được việc tương lai?
2Đừng tự khen mình, để việc ấy cho người khác làm.
3Sự nóng giận của kẻ dại nặng hơn cả đá và cát.
4Người căm hờn là tàn ác và hung tợn,
Nhưng người ghen tương còn nguy hiểm hơn.
5Ra mặt quở trách hơn là yêu thương lặng lẽ.
6Bạn gây thương tích hơn là địch thù hôn hít.
7Khi no chê cả mật,
Lúc đói đắng hóa ngọt.
8Người xa nhà như chim lìa tổ.
9Lời khuyên nhủ chân tình như dầu thơm ngào ngạt.
10Chớ từ bỏ bạn - dù bạn mình hay bạn của cha -
Lúc hoạn nạn đừng lo đi kiếm anh em họ hàng,
Vì láng giềng gần hơn họ hàng ở xa.
11Con ơi, nếu con khôn ngoan, lòng cha sung sướng,
Vì cha đáp được những lời mắng vốn tổn thương.
12Người khôn tránh né nguy nan,
Kẻ dại đâm đầu hướng tới họa tai.
13Phải nắm lấy áo ai bảo lãnh người xa lạ,
Nhất là bảo lãnh cho phụ nữ nhẹ dạ.
14La to chúc phước bạn lúc sớm mai,
Bạn coi câu chúc như nguyền rủa họa tai.
15,16Nhà dột ngày mưa tháng gió
Cũng tệ như người đàn bà cãi cọ,
Bịt miệng nàng, khác chi đưa tay cản gió,
Ngửa tay đựng dầu cũng khó như nhau.
17Sắt mài sắt,
Bạn rèn bạn.
18Săn sóc cây vả được ăn quả nó;
Phục vụ hết lòng, chủ thưởng công cho.
19Nước phản chiếu khuôn mặt,
Tấm lòng biểu lộ chân tướng con người.
20Mắt đầy tham vọng, chẳng hề chán;
Âm ty nuốt người không hề thỏa mãn.
21Lửa dùng thử bạc, thử vàng,
Lời khen câu tán thử đo con người.
22Dùng chày dã kẻ dại như dã thóc,
Ngu si nó cũng không tróc đi đâu.
23-27Vì giàu có chóng qua, ngôi nước chẳng trường tồn,
Nên con phải chịu khó chăm nom bầy súc vật;
Lấy lông cừu con làm áo xống,
Với sữa dê cả nhà có thực phẩm dư dật;
Bán bớt súc vật con tạo thêm ruộng đất,
Làm sạch cỏ khô, mùa màng mọc lên xanh cánh đồng,
Thảo mộc um tùm phủ khắp núi non.