18

Sứ Điệp Của Tiên Tri Ê-li Cho Vua A-háp

¹Sau nhiều ngày, vào năm hạn hán thứ ba, có lời của CHÚA đến với Ê-li rằng: “Hãy đi gặp A-háp. Ta sẽ cho mưa xuống đất trở lại.” ²Vậy Ê-li đi đến gặp A-háp.
Lúc ấy, nạn đói đang hoành hành tại Sa-ma-ri. ³A-háp gọi Áp-đia, quan tổng quản hoàng cung đến. Áp-đia rất kính sợ CHÚA. ⁴Khi Giê-sa-bên giết hại các tiên tri của CHÚA, thì Áp-đia có đem một trăm tiên tri đi giấu, năm mươi người trong một hang, rồi cung cấp bánh và nước để nuôi họ. ⁵A-háp nói với Áp-đia: “Ngươi hãy đi khắp xứ, hãy đến các suối và các khe, may ra chúng ta sẽ tìm được cỏ để giữ cho ngựa và lừa sống, và chúng ta khỏi phải giết các súc vật của chúng ta hết chăng.” ⁶Vậy họ chia nhau đi khắp xứ. A-háp đi một hướng, còn Áp-đia đi một hướng khác.
⁷Đang khi Áp-đia đi đường thì Ê-li gặp ông. Áp-đia nhận ra ông, liền sấp mặt xuống đất, và hỏi: “Thưa có phải chúa tôi đây là Ê-li chăng?”
⁸Ông trả lời: “Chính tôi đây. Hãy đi, nói với chủ của ông rằng Ê-li đang ở đây.”
⁹Áp-đia đáp: “Tôi có tội tình gì mà ngài muốn trao tôi vào tay A-háp để giết tôi đi? ¹⁰Như CHÚA là Đức Chúa Trời hằng sống của ngài chứng giám, chẳng có nước nào hoặc vương quốc nào mà chủ tôi không sai người đến kiếm ngài. Khi người ta bảo rằng ngài không có ở đó, thì ông ấy đòi nước đó hoặc vương quốc đó phải thề là họ không có gặp ngài. ¹¹Nhưng bây giờ ngài bảo tôi: ‘Hãy đi, nói với chủ của ông rằng Ê-li đang ở đây.’ ¹²Nhưng vừa khi tôi rời khỏi ngài thì Thần của CHÚA đem ngài đi đến nơi nào tôi không biết. Rồi khi tôi đến nói cho A-háp, ông ấy đến mà không thấy ngài, ông ấy chắc sẽ giết tôi đi, mặc dù tôi đây, là tôi tớ ngài, đã kính sợ CHÚA từ thuở nhỏ. ¹³Người ta há không nói cho chúa tôi biết rằng tôi đã làm gì khi Giê-sa-bên giết hại các tiên tri của CHÚA sao, thể nào tôi đã đem giấu một trăm tiên tri của CHÚA, năm mươi người trong một hang, rồi cung cấp bánh và nước để nuôi họ sao? ¹⁴Bây giờ ngài bảo tôi: ‘Hãy đi, nói với chủ của ông rằng Ê-li đang ở đây’, ông ấy chắc sẽ giết tôi.”
¹⁵Nhưng Ê-li đáp: “Có CHÚA Vạn Quân, là Đấng tôi phục vụ, chứng giám, chắc chắn hôm nay tôi muốn gặp chủ của ông.”
¹⁶Vậy Áp-đia đi gặp vua A-háp và báo cho vua biết. A-háp liền đi gặp Ê-li.

Tiên Tri Ê-li Và Vua A-háp

¹⁷Khi A-háp thấy Ê-li, A-háp nói với ông: “Ngươi, kẻ gây rối cho Y-sơ-ra-ên, có phải ngươi đó chăng?”
¹⁸Ê-li đáp: “Không phải tôi gây rối cho Y-sơ-ra-ên, nhưng chính là vua và nhà cha vua. Vì vua và phụ vương của vua đã bỏ các điều răn của CHÚA, và vua lại đi theo các thần Ba-anh. ¹⁹Bây giờ xin vua hãy triệu tập toàn dân Y-sơ-ra-ên lại gặp tôi ở núi Cạt-mên, cùng với bốn trăm năm mươi tiên tri của Ba-anh và bốn trăm tiên tri của A-sê-ra, là những kẻ được Giê-sa-bên cấp dưỡng.”

Ê-li Thắng Các Tiên Tri Ba-anh

²⁰Vậy A-háp sai người đi khắp Y-sơ-ra-ên và triệu tập các tiên tri tại núi Cạt-mên. ²¹Ê-li đến gần dân chúng và nói: “Các ngươi cứ khập khiễng đi hàng hai cho đến chừng nào? Nếu CHÚA là Đức Chúa Trời thì hãy theo Ngài, còn nếu Ba-anh là Đức Chúa Trời thì hãy theo hắn.”
Nhưng dân chúng lặng thinh.
²²Bấy giờ Ê-li nói với dân chúng: “Tôi, chỉ một mình tôi, là tiên tri của CHÚA còn sót lại; nhưng ở đây có bốn trăm năm mươi tiên tri của Ba-anh. ²³Bây giờ hãy cho chúng tôi hai con bò đực. Hãy để họ chọn một con cho họ trước đi. Hãy sả con bò ra từng mảnh, rồi chất trên củi, nhưng không được châm lửa. Tôi sẽ sả con bò kia, chất nó trên củi, nhưng cũng không châm lửa. ²⁴Rồi các ông hãy kêu cầu danh thần của các ông, còn tôi, tôi sẽ kêu cầu danh CHÚA. Vị thần nào đáp lời bằng lửa thì vị đó chính là Đức Chúa Trời.”
Toàn thể dân chúng hiện diện nói: “Đề nghị rất hữu lý!”
²⁵Bấy giờ Ê-li nói với các tiên tri của Ba-anh: “Các ông hãy chọn lấy cho mình một con bò và sả thịt nó trước đi, vì các ông đông người; rồi hãy kêu cầu danh thần của các ông, nhưng không được châm lửa đấy nhé.” ²⁶Vậy họ bắt một con bò đực đem đến đó, sả thịt nó ra, rồi kêu cầu danh thần Ba-anh từ sáng đến trưa. Họ cầu rằng, “Lạy thần Ba-anh, xin hãy đáp lời chúng tôi.” Nhưng chẳng có tiếng nào, cũng chẳng có ai trả lời. Họ nhảy khập khiễng xung quanh bàn thờ họ đã dựng.
²⁷Đến trưa Ê-li chế nhạo họ rằng: “Hãy kêu cầu lớn hơn chút nữa. Ba-anh chính là thần đó mà. Có thể thần đang tĩnh tâm, hay là thần bận đi đâu đó, không chừng thần kẹt đi xa, hay là thần đang ngủ cũng có, phải đánh thức thần dậy.” ²⁸Nghe thế họ lại càng kêu cầu lớn hơn nữa, và theo như thói tục của họ, họ lấy gươm và giáo rạch mình đến chảy máu. ²⁹Đến quá trưa, họ vẫn tiếp tục nói tiên tri theo kiểu như thế cho đến giờ dâng tế lễ buổi chiều, nhưng chẳng có tiếng nào đáp lại, cũng chẳng ai trả lời, và chẳng ai quan tâm đến.
³⁰Bấy giờ Ê-li nói với toàn dân: “Hãy đến gần tôi.” Toàn dân kéo lại gần ông. Trước hết, ông sửa lại bàn thờ của CHÚA đã bị sụp đổ. ³¹Ê-li lấy mười hai phiến đá, theo số chi tộc của các con trai Gia-cốp, là người mà lời của CHÚA đã phán, “Y-sơ-ra-ên sẽ là tên ngươi.” ³²Ê-li dùng các phiến đá đó xây lại một bàn thờ cho danh CHÚA. Rồi ông đào một đường mương chung quanh bàn thờ, rộng cỡ chứa được hai thúng hạt giống. ³³Kế đến ông sắp củi trên bàn thờ. Đoạn ông sả con bò ra từng mảnh, rồi chất nó trên củi. Xong ông bảo: “Hãy múc đầy bốn bình nước, rồi đem đổ trên của lễ thiêu và củi.”
³⁴Ông bảo họ: “Hãy làm lần thứ nhì.” Họ làm lần thứ nhì. Ông lại bảo họ: “Hãy làm lần thứ ba.” Họ làm lần thứ ba, ³⁵đến nỗi nước chảy ướt đẫm xung quanh bàn thờ và đầy tràn cái mương.
³⁶Đến giờ dâng tế lễ buổi chiều, tiên tri Ê-li đến gần và cầu nguyện rằng: “Lạy CHÚA là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, I-sác, và Y-sơ-ra-ên. Ngày hôm nay xin Ngài hãy cho thiên hạ biết rằng Ngài là Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, rằng con đây là đầy tớ Ngài, và con đã làm mọi sự nầy là do Ngài phán bảo. ³⁷Lạy CHÚA, xin nhậm lời con, để dân nầy biết rằng chính Ngài, Chúa ôi, là Đức Chúa Trời, và sẽ khiến lòng dân nầy quay trở lại.”
³⁸Bấy giờ lửa của CHÚA giáng xuống, thiêu rụi của lễ thiêu, củi, đá, bụi đất, và làm khô hết nước trong mương.
³⁹Khi toàn dân thấy vậy, họ liền sấp mặt xuống đất và nói: “CHÚA quả thật là Đức Chúa Trời! CHÚA quả thật là Đức Chúa Trời!”
⁴⁰Ê-li nói với họ: “Hãy bắt các tiên tri của Ba-anh. Đừng để thoát một ai.” Họ liền bắt những người ấy. Ê-li đem họ xuống khe Kít-sôn và giết hết họ tại đó.

Cơn Hạn Hán Chấm Dứt

⁴¹Ê-li nói với A-háp: “Xin mời vua đi lên, ăn và uống. Vì tôi nghe có tiếng mưa rào.” ⁴²Vậy A-háp đi lên, ăn và uống. Ê-li đi lên đỉnh núi Cạt-mên. Tại đó, ông sấp mặt xuống đất, giữa hai đầu gối.
⁴³Ông nói với người đầy tớ ông: “Hãy đi, nhìn về hướng biển.”
Người ấy đi, nhìn, rồi trở lại nói: “Con chẳng thấy gì cả.”
Ông bảo: “Hãy đi trở lại, và làm bảy lần như thế.”
⁴⁴Lần thứ bảy người ấy nói: “Kìa, con thấy có một đám mây, cỡ bằng bàn tay, đang nổi lên ngoài biển.”
Ông bảo: “Hãy đến nói với A-háp: ‘Xin vua hãy thắng xe và đi xuống mau, kẻo mưa sẽ giữ vua lại.’ ”
⁴⁵Chẳng mấy chốc, mây đen kéo đến phủ khắp bầu trời và gió cuồn cuộn thổi. Một trận mưa lớn đổ xuống. A-háp vội vàng lên xe, chạy đến Gít-rê-ên. ⁴⁶Tay của CHÚA đặt trên Ê-li. Ông thắt lưng và chạy trước xe A-háp, cho đến lúc vào thành Gít-rê-ên.

18

E^li^yaa Mingh Buangh Aa^hapc

¹Jiex daaih lauh nyei, taux lungh haanz nyei da'faam hnyangx, Ziouv gorngv mbuox ⟨E^li^yaa,⟩ “Mingh buangh Aa^hapc Hungh aqv. Yie ziouc bun lungh duih mbiungc njiec ndau-beih.” ²E^li^yaa ziouc mingh buangh Aa^hapc.
Wuov zanc Saa^maa^lie zuqc domh huaang domh ngorc. ³Aa^hapc heuc goux ninh nyei hungh dinc wuov dauh O^mbaa^ndi daaih. (O^mbaa^ndi za'gengh taaih Ziouv, ⁴Ye^se^mben daix Ziouv nyei douc waac mienh wuov zanc, O^mbaa^ndi dorh yietc baeqv dauh douc waac mienh bingx jienv i norm mbaengx-kuotv, yietc norm mbaengx-kuotv hmz ziepc dauh. Ninh yaac dorh njuov caux wuom mingh juang ninh mbuo.) ⁵Aa^hapc gorngv mbuox O^mbaa^ndi, “Oix zuqc saau gormx naaiv norm deic-bung maaih wuom-zingv nyei dorngx caux norm-norm horngz mangc gaax. Nziex haih lorz duqv deix miev yungz lorh maaz, njoux lorh maaz nyei maengc, bun maiv zuqc daic.” ⁶Ninh mbuo ziouc bun nqoi yietc dauh mingh yietc bung ndau. Aa^hapc ganh mingh bung, O^mbaa^ndi mingh bung.
⁷O^mbaa^ndi yangh jauv mingh wuov zanc, E^li^yaa buangh zuqc ninh. O^mbaa^ndi zieqv duqv ninh ziouc mbaapv njiec ndau gorngv, “Yie nyei ziouv, E^li^yaa aah! Za'gengh dongh meih fai?”
⁸E^li^yaa dau, “Zeiz nyei, dongh yie. Mingh mbuox meih nyei ziouv, ‘E^li^yaa yiem naaiv.’+”
⁹O^mbaa^ndi gorngv, “Yie zoux dorngc haaix nyungc meih cingx zorqv yie, meih nyei bou, jiu bun Aa^hapc Hungh daix yie? ¹⁰Yie ziangv jienv yietc liuz ziangh nyei Ziouv, maiv maaih haaix fingx mienh fai haaix norm guoqv yie nyei ziouv maiv paaiv mienh mingh lorz meih. Haaix fingx mienh fai haaix norm guoqv nyei mienh gorngv meih maiv yiem naaic, hungh diex bun ninh mbuo houv waac gorngv ninh mbuo za'gengh lorz maiv buatc meih. ¹¹Ih zanc meih heuc yie mingh lorz yie nyei ziouv gorngv, ‘E^li^yaa yiem naaiv.’ ¹²Yie yietv leih nqoi meih, Ziouv nyei Singx Lingh oix dorh meih mingh haaix norm dorngx yie maiv hiuv. Se gorngv yie mingh mbuox Aa^hapc, ninh yaac lorz maiv buatc meih, ninh ziouc daix yie aqv, maiv gunv yiem yie, meih nyei bou, lunx nyei ziangh hoc taux ih zanc yie taaih Ziouv. ¹³Yie nyei ziouv aac, maiv maaih haaix dauh mbuox meih, Ye^se^mben daix Ziouv nyei douc waac mienh wuov zanc yie hnangv haaix nor zoux? Yie dorh yietc baeqv dauh Ziouv nyei douc waac mienh bingx i norm mbaengx-kuotv. Yietc norm kuotv hmz ziepc dauh. Yie yaac dorh njuov caux wuom mingh juang ninh mbuo. ¹⁴Ih zanc meih mbuox yie mingh lorz yie nyei ziouv, gorngv, ‘E^li^yaa yiem naaiv.’ Ninh zungv oix daix yie.”
¹⁵E^li^yaa gorngv, “Yie ziangv jienv yietc liuz ziangh nyei Ziouv, se Nernh Jiex nyei Ziouv, dongh yie fu-sux wuov dauh, laengz waac, ih hnoi yie ndongc haaix zungv oix mingh buangh Aa^hapc.”

E^li^yaa Buangh Aa^hapc

¹⁶O^mbaa^ndi ziouc mingh buangh Aa^hapc yaac mbuox ninh. Aa^hapc ziouc mingh buangh E^li^yaa. ¹⁷Ninh buatc E^li^yaa wuov zanc ninh gorngv, “Se dongh meih, dongh bun I^saa^laa^en Mienh zuqc kouv wuov dauh fai?”
¹⁸E^li^yaa dau, “Se maiv zeiz yie bun I^saa^laa^en Mienh zuqc kouv. Se meih caux meih nyei die nyei douh zong, weic zuqc meih guangc Ziouv nyei leiz-latc mingh zaangc ⟨Mbaa^an zienh.⟩ ¹⁹Ih zanc meih oix zuqc heuc I^saa^laa^en nyei zuangx mienh gapv zunv yiem Kaanmen Mbong buangh yie. Yaac oix zuqc dorh Mbaa^an zienh nyei feix baeqv hmz ziepc dauh douc waac mienh caux ⟨Mbaa^an zienh.⟩ zienh nyeiz nyei feix baeqv dauh, dongh juangc Ye^se^mben Hungh Maac nyei dieh nyanc wuov deix douc waac mienh.”

E^li^yaa Yiem Kaanmen Mbong

²⁰Aa^hapc bun waac mingh taux I^saa^laa^en nyei zuangx mienh yaac bun yietc zungv douc waac mienh gapv zunv yiem Kaanmen Mbong. ²¹E^li^yaa mingh nitv fatv zuangx mienh, dorng jienv ninh mbuo gorngv, “Meih mbuo nyei hnyouv oix mbungh mbienv naaiv deix i diuc jauv taux haaix zanc? Se gorngv Ziouv se Tin-Hungh, gan ninh maah! Mv baac se gorngv Mbaa^an se Tin-Hungh, gunv gan ninh aqv.”
Zuangx baeqc fingx maiv dau yietc joux.
²²E^li^yaa gorngv mbuox mienh, “Zoux Ziouv nyei douc waac mienh kungx zengc yie ganh nduqc dauh hnangv. Mv baac maaih Mbaa^an nyei douc waac mienh feix baeqv hmz ziepc dauh. ²³Tov dorh i dauh ngongh gouv daaih bun yie mbuo. Bun Mbaa^an nyei douc waac mienh ginv dauh yaac hngaqv benx yietc nqanx yietc nqanx, an jienv zaangh gu'nguaaic mv baac maiv dungx diemv douz. Yie yaac liuc leiz yietc dauh an jienv zaangh gu'nguaaic mv baac maiv diemv douz. ²⁴Meih mbuo heuc meih mbuo nyei zienh nyei mbuox, yie yaac heuc Ziouv nyei mbuox. Haaix dauh longc douz dau, wuov dauh se Tin-Hungh aqv.”
Zuangx baeqc fingx dau, “Hnangv naaiv gorngv se longx nyei.”
²⁵E^li^yaa gorngv mbuox Mbaa^an nyei douc waac mienh, “Meih mbuo ginv dauh ngongh liuc leiz ziangx ndaangc weic zuqc meih mbuo mienh camv. Gunv heuc meih mbuo nyei zienh nyei mbuox, mv baac maiv dungx diemv douz.” ²⁶Ninh mbuo ziouc zorqv yietc dauh, dongh dorh daaih bun ninh mbuo nyei ngongh gouv, liuc leiz ziangx nzengc.
Yiem lungh ndorm ninh mbuo heuc Mbaa^an nyei mbuox taux lungh aanx. Ninh mbuo heuc, “O Mbaa^an aah! Dau yie mbuo maah!” Mv baac maiv maaih haaix nyungc qiex. Maiv maaih haaix dauh dau. Ninh mbuo yaac huing jienv ninh mbuo nyei ziec-dorngh cangx heix.
²⁷Ziangx lungh aanx, E^li^yaa jiez gorn huotv ninh mbuo. Ninh gorngv, “Aengx heuc gauh hlo deix maah! Ninh benx yietc dauh zienh, nziex ninh nyei hnyouv hnamv jienv ganh diuc jauv fai la'nyauv haaix nyungc, fai cuotv jauv mingh haaix ndau. Nziex ninh bueix m'njormh, oix zuqc heuc ninh nyie.” ²⁸Ninh mbuo ziouc heuc gauh mbui deix. Ninh mbuo yaac ei jienv ninh mbuo nyei leiz longc nzuqc caux cang-nangv guetv ninh mbuo nyei sin bun nziaamv liouc cuotv. ²⁹Njiec aanx ninh mbuo njoh njoh njaaiz-njaaiz nyei heuc jienv mingh taux lungh maanz-hmuangx, ziec nyei ziangh hoc. Mv baac maiv maaih haaix nyungc qiex mbui, maiv maaih haaix dauh dau, yaac maiv maaih haaix dauh muangx.
³⁰E^li^yaa gorngv mbuox baeqc fingx, “Daaih yie naaiv maah!” Ninh mbuo ziouc mingh ninh wuov. E^li^yaa ziouc zorc Ziouv nyei ziec-dorngh weic zuqc ziec-dorngh mbaang mi'aqv. ³¹E^li^yaa zorqv ziepc nyeic norm la'bieiv ziux Yaakopv nyei dorn bun njiec nyei fingx. Se dongh Ziouv gorngv mbuox naaiv dauh Yaakopv, “Meih nyei mbuox oix zuqc heuc I^saa^laa^en.”⚓ ³²E^li^yaa longc naaiv deix la'bieiv weic Ziouv nyei mengh ceix norm ziec-dorngh. Ninh aengx wetv zuonx huing gormx ziec-dorngh gaux an ziepc hmz gorngc wuom.⚓ ³³Ninh zorqv zaangh an jienv ziec-dorngh gu'nguaaic, zorqv ngongh hngaqv benx yietc nqanx yietc nqanx, an jienv zaangh gu'nguaaic. Ninh ziouc gorngv mbuox mienh, “Zaangh biei tongv wuom daaih dox ziec nyei ga'naaiv caux zaangh gu'nguaaic.”
³⁴Ninh yaac gorngv, “Aengx dox nzunc.”
Ninh aengx gorngv, “Aengx dox da'faam nzunc.” ³⁵Wuom ziouc liouc njiec ziec-dorngh. Liemh zuonx maaih wuom buangv nzengc.
³⁶Taux lungh maanz-hmuangx ziec nyei ziangh hoc, douc waac mienh, E^li^yaa, mingh nitv ziec-dorngh fatv daux gaux gorngv, “O Ziouv, Apc^laa^ham, I^sakc, caux Yaakopv nyei Tin-Hungh aac, tov meih biux mengh meih se I^saa^laa^en nyei Tin-Hungh, yaac biux mengh yie zoux meih nyei bou yaac ei jienv meih paaiv nyei waac zoux naaiv deix yietc zungv sic. ³⁷Tov meih dau yie. O Ziouv aah! Tov dau yie weic bun naaiv deix mienh hiuv duqv meih, Ziouv, se Tin-Hungh. Meih yaac bun ninh mbuo goiv hnyouv nzuonx daaih.”
³⁸Ziouv ziouc bun douz njiec daaih⚓ buov ziec nyei ga'naaiv caux zaangh caux la'bieiv caux nie qui nzengc, yaac buov yiem zuonx nyei wuom nqaai.
³⁹Zuangx baeqc fingx buatc liuz naaiv deix sic, ninh mbuo puoqv njiec ndau gorngv, “Ziouv se Tin-Hungh. Ziouv se Tin-Hungh.”
⁴⁰E^li^yaa mbuox ninh mbuo, “Zorqv Mbaa^an nyei douc waac mienh aqv. Maiv dungx bun yietc dauh biaux ndutv.” Zuangx mienh ziouc zorqv ninh mbuo. E^li^yaa dorh ninh mbuo mingh taux Kison Ndoqv, yiem wuov daix nzengc ninh mbuo.

E^li^yaa Daux Gaux Tov Mbiungc

⁴¹E^li^yaa gorngv mbuox Aa^hapc, “Gunv mingh nyanc mingh hopv aqv, weic zuqc ih zanc maaih domh mbiungc nyei qiex.” ⁴²Aa^hapc ziouc mingh nyanc, mingh hopv. Mv baac E^li^yaa faaux wuov jiex Kaanmen Mbong-ningv mingh gueic njiec ndau, hmien yiem i bung cingh mborqc mbu'ndongx.⚓
⁴³Ninh mbuox ninh nyei bou, “Meih mingh hungx jienv koiv wuov bung mangc.”
Ninh nyei bou mingh mangc yaac nzuonx daaih gorngv, “Maiv maaih haaix nyungc.”
E^li^yaa aengx gorngv siec nzunc, “Aengx mingh mangc maah!”
⁴⁴Da'cietv nzunc wuov nzunc ninh nyei bou gorngv, “Maaih dorv mbuonx faix nyei, lomh mienh nyei buoz-zaangv yiem koiv faaux.”
E^li^yaa ziouc gorngv, “Mingh mbuox Aa^hapc, ‘Liuc leiz maaz-cie njiec mingh aqv. Nziex mbiungc haih dangv jienv meih.’+”
⁴⁵Aav deix dangh hnangv lungh hmuangx, maaih mbuonx-jieqv, maaih domh mbiungc-nziaaux. Aa^hapc ziouc zueiz cie mingh Yitv^le^en. ⁴⁶Ziouv nyei qaqv⚓ njiec E^li^yaa. Ninh ziouc baeng domh lui faaux fapv jienv houx-hlaang, tiux njiec ndaangc Aa^hapc taux Yitv^le^en.