37
約瑟和他的兄弟
1雅各住在迦南地，就是他父親寄居的地。
2這是雅各的事蹟。
約瑟十七歲與他哥哥們一同牧羊。他是個少年，與他父親的妾辟拉和悉帕的兒子們常在一起。約瑟把他們的惡行報給父親。
3以色列愛約瑟過於其他的兒子，因為約瑟是他年老生的；他給約瑟做了一件長袍⚓。
4哥哥們見父親愛約瑟過於他們，就恨約瑟，不與他說友善的話。
5約瑟做了一個夢，告訴他哥哥們，他們就更加恨他。
6約瑟對他們說：「請聽我做的這個夢：
7看哪，我們在田裏捆禾稼；看哪，我的捆起來站着；看哪，你們的捆圍着我的捆下拜。」
8他的哥哥們對他說：「難道你真的要作我們的王嗎？難道你真的要統治我們嗎？」他們就因他的夢和他的話更加恨他。
9後來他又做了另一個夢，告訴他哥哥們說：「看哪，我又做了一個夢；看哪，太陽、月亮和十一顆星都向我下拜。」
10約瑟告訴他父親和哥哥們，他父親就責備他說：「你做的這是甚麼夢！難道我和你母親、你的兄弟真的要俯伏在地，來向你下拜嗎？」
11他的哥哥們都嫉妒他，他父親卻把這事存在心裏。
約瑟被賣到埃及
12約瑟的哥哥們到示劍去放他們父親的羊。
13以色列對約瑟說：「你哥哥們不是在示劍放羊嗎？來，我派你到他們那裏去。」約瑟對他說：「我在這裏。」
14以色列對他說：「你去看看你哥哥們是否平安，羊羣是否平安，再回來告訴我。」於是他派約瑟出希伯崙谷，約瑟就往示劍去了。
15有人遇見他，看哪，他在田野走迷了路。那人問他說：「你找甚麼？」
16他說：「我找我的哥哥們，請告訴我，他們在哪裏放羊。」
17那人說：「他們已經離開這裏走了，我聽見他們說：『我們往多坍去。』」約瑟就去追哥哥們，在多坍找到了他們。
18他們遠遠看見他，趁他還沒有走近他們，就圖謀要殺死他。
19他們彼此說：「看哪！那做夢的來了。
20現在，來吧！我們把他殺了，丟在一個坑裏，就說有惡獸把他吃了。我們且看他的夢將來怎麼樣。」
21呂便聽見了，要救約瑟脫離他們的手，說：「我們不可害他的性命。」
22呂便又對他們說：「不可流他的血，可以把他丟在這曠野的坑裏，不可下手害他。」呂便要救他脫離他們的手，把他還給他父親。
23約瑟到了他哥哥們那裏，他們就剝去他的外衣，就是他身上那件長袍。
24他們抓住他，把他丟在坑裏。那坑是空的，裏頭沒有水。
25他們坐下吃飯，舉目觀看，看哪，有一羣以實瑪利人從基列來，用駱駝馱着香料、乳香、沒藥，要帶下埃及去。
26猶大對他的兄弟們說：「我們殺我們的弟弟，遮掩他的血有甚麼好處呢？
27來，我們把他賣給以實瑪利人，不要下手害他，因為他是我們的弟弟，我們的骨肉。」他的兄弟們就聽從了他。
28那時，有些米甸的商人從那裏經過，就把約瑟從坑裏拉上來。他們以二十塊銀子把約瑟賣給以實瑪利人，他們就把約瑟帶到埃及去了。
29呂便回到坑旁，看哪，約瑟不在坑裏，就撕裂自己的衣服，
30回到他兄弟們那裏，說：「孩子不在了。我往哪裏去才好呢？」
31於是，他們宰了一隻公山羊，拿了約瑟的那件外衣染上了血，
32派人把長袍送到他們的父親那裏，說：「我們發現這個， 請認一認，是不是你兒子的外衣？」
33他認出來，就說：「這是我兒子的外衣，惡獸把他吃了，約瑟一定被撕碎了！」
34雅各就撕裂衣服，腰間圍上麻布，為他兒子哀傷了多日。
35他的兒女都起來安慰他，他卻不肯受安慰，說：「我必哀傷着下陰間，到我兒子那裏。」約瑟的父親就為他哀哭。
36米甸人把約瑟賣到埃及，給法老的官員，就是護衛長波提乏。
37
Yosepv Caux Ninh Nyei Gorx Mbuo
1Yaakopv corc yiem jienv zinh ndaangc ninh nyei die yiem wuov norm deic-bung, se Kaa^naa^an Deic-Bung.
2Yiem naaiv mingh gorngv Yaakopv nyei dorn-jueiv nyei jauv-louc.
Yosepv benx mienh lunx mienh, duqv ziepc cietv hnyangx wuov zanc, ninh caux ninh nyei gorx, se ninh nyei die nyei auv, Mbin^haa caux Sinx^baa, nyei dorn mbuo bungx ba'gi yungh caux yungh. Yosepv dorh ninh nyei gorx mbuo zoux maiv benx nyei jauv mingh gorngv mbuox ninh nyei die.
3I^saa^laa^en⚓ hnamv Yosepv gauh camv jiex ninh nyei yietc zungv dorn, weic zuqc ninh gox aqv, cingx duqv Yosepv daaih. Ninh lunh deix lui-ndaauv, lui-mueiz yaac ndaauv,⚓ bun Yosepv.
4Yosepv nyei gorx mbuo buatc ninh mbuo nyei die hnamv Yosepv gauh camv hnamv ninh mbuo, ninh mbuo ziouc nzorng Yosepv. Caux ninh gorngv waac yaac maiv maaih waac longx aqv.
5Maaih nzunc Yosepv mbeix buatc, yaac gorngv ninh nyei mbeix bun ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh mbuo ziouc gauh fatv nzorng ninh aqv.
6Yosepv gorngv, “Gorx mbuo muangx yie gorngv yie nyei mbeix oc.
7Yie mbeix buatc mbuo yiem ndeic sai mbiauh zeiv. Yie nyei mbiauh zeiv ganh jiez sin daaih don jienv. Gorx mbuo nyei mbiauh zeiv yaac jiez daaih weih gormx yie nyei mbiauh zeiv baaix.”
8Ninh nyei gorx mbuo naaic gaax ninh, “Meih gengh oix zoux yie mbuo nyei hungh? Oix gunv yie mbuo?” Laaix Yosepv mbeix nyei mbeix caux ninh gorngv nyei waac, ninh nyei gorx mbuo gauh fatv nzorng ninh aqv.
9Nqa'haav Yosepv aengx mbeix buatc nzunc yaac gorngv bun ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh gorngv, “Yie aengx mbeix buatc. Naaiv nzunc yie buatc mba'hnoi caux hlaax caux ziepc yietv norm hleix yietc zungv baaix yie.”
10Ninh aengx gorngv naaiv norm mbeix bun ninh nyei die, ninh nyei gorx mbuo muangx. Ninh nyei die gorngv-hemx ninh, “Naaiv haaix nyungc mbeix laeh? Meih hnamv daaih meih nyei maa caux yie caux meih nyei gorx mbuo yietc zungv oix zuqc puoqv njiec taux ndau baaix meih?”
11Yosepv nyei gorx mbuo gengh mueic jieqv ninh,⚓ mv baac ninh nyei die haaix zanc yaac jangx jienv naaiv deix jauv-louc.
Yosepv Zuqc Maaic Mingh I^yipv
12Yosepv nyei gorx mbuo dorh ninh mbuo nyei die nyei ba'gi yungh caux yungh guanh mingh Sekem bungx.
13I^saa^laa^en ziouc gorngv mbuox Yosepv, “Meih nyei gorx mbuo yiem Sekem bungx yungh. Meih mingh meih nyei gorx wuov oc.”
Yosepv dau, “Mingh nyei.”
14Ninh nyei die mbuox ninh, “Yie oix meih mingh mangc gaax meih nyei gorx mbuo longx nyei fai? Yungh longx nyei fai? Mangc liuz nzuonx daaih mbuox die oc.” Ninh nyei die ziouc mbuox ninh mingh, ninh ziouc yiem He^mbo^lon Horngc cuotv jauv mingh Sekem.
Yosepv mingh taux Sekem,
15Maaih dauh mienh buangh zuqc ninh yiem lomc-huaang jiex naaiv jiex wuov nyei, ziouc naaic gaax ninh, “Meih lorz haaix nyungc?”
16Yosepv dau, “Yie lorz yie nyei gorx mbuo. Meih hiuv duqv ninh mbuo yiem haaix bungx yungh, tov mbuox yie oc.”
17Wuov dauh mienh gorngv, “Ninh mbuo suiv dorngx mi'aqv. Yie haiz ninh mbuo gorngv oix suiv mingh Ndotaan.” Yosepv ziouc mingh lorz ninh nyei gorx mbuo, lorz buatc yiem Ndotaan.
18Ninh nyei gorx mbuo buatc Yosepv corc yiem go nyei. Daaih maiv gaengh taux, ninh mbuo ziouc lomh nzoih caangh laangh daav za'eix daix.
19Laanh mbuox laanh, “Wuov dauh ga'naaiv-mbeix mbeix daaih aqv loh!
20Mbuo lomh nzoih mingh zorqv ninh daix guangc aqv. Daix dapv jienv wuom-kuotv-nqaai. Mbuo ziouc gorngv ga'naaiv ngaatc mi'aqv. Mbuo mangc gaax ninh nyei mbeix ndongc haaix lingh?”
21Lu^mben haiz ninh youz mbuo hnangv naaiv nor gorngv, ninh oix lorz jauv njoux Yosepv cuotv ninh mbuo nyei buoz-ndiev. Ninh ziouc gorngv, “Mbuo maiv dungx daix ninh.”
22Lu^mben aengx mbuox ninh mbuo, “Maiv dungx bun yietc deix nziaamv cuotv. Zorqv ninh dapv naaiv deic-bung-huaang nyei wuom-kuotv-nqaai duqv aqv. Mv baac maiv dungx zoux haaix nyungc hoic ninh.” Lu^mben hnangv naaiv nor gorngv weic oix njoux Yosepv cuotv ninh youz mbuo nyei buoz-ndiev aengx fungx nzuonx bun ninh nyei die.
23Yosepv daaih taux, ninh nyei gorx mbuo ziouc caa jienv zorqv ninh nyei lui ndaauv, dongh maaih lui-mueiz-ndaauv wuov deix lui, ciev guangc mingh,
24aengx zorqv ninh fongv ndortv wuom-kuotv. Wuov norm kuotv maiv maaih wuom.
25Yosepv nyei gorx mbuo zueiz jienv nyanc hnaangx wuov zanc, ninh mbuo cau hmien mangc buatc guanh I^saa^maa^en Mienh yiem Gi^le^aatc daaih oix mingh I^yipv Deic-Bung. Ninh mbuo nyei lorh torh tor jienv ndiangx-zung ndaang caux ndie-ndaang caux ⟨mu^yorc.⟩
26Yu^ndaa gorngv mbuox ninh nyei muoz-doic, “Se gorngv mbuo daix guangc mbuo nyei youz aengx lorz jauv bingx yie mbuo zoux nyei sic,⚓ mbuo duqv haaix nyungc?
27Mbuo oix zuqc maaic bun naaiv deix I^saa^maa^en Mienh gauh longx daix guangc. Ninh zoux mbuo nyei youz, caux mbuo juangc nziaamv-fei.” Ninh nyei muoz-doic buatc horpc nyei.
28Wuov deix zoux saeng-eix nyei Mi^ndien Mienh jiex jauv taux wuov. Yosepv nyei gorx mbuo ziouc cie Yosepv cuotv kuotv daaih maaic bun naaiv deix I^saa^maa^en Mienh, ⚓ duqv luoqc lungz⚓ nyaanh. Wuov deix saeng-eix mienh ziouc dorh Yosepv mingh I^yipv Deic-Bung aqv.
29Lu^mben daaih taux wuov norm kuotv, yaac maiv buatc Yosepv mi'aqv. Ninh nzauh haic ziouc betv ganh nyei lui.
30Ninh nzuonx ninh nyei youz mbuo wuov gorngv, “Wuov dauh dorn maiv yiem naaiv aqv loh! Yie oix zuqc hnangv haaix nor zoux?”
31Ninh mbuo ziouc daix dauh yungh gouv aengx zorqv Yosepv nyei lui-ndaauv, dongh maaih lui-mueiz-ndaauv wuov deix, ziemx yungh nyei nziaamv,
32aengx dorh nzuonx bun ninh nyei die mangc. Ninh mbuo gorngv, “Yie mbuo lorz buatc naaiv deix lui. Die mangc gaax, meih nyei dorn nyei lui saah?”
33Yaakopv zieqv duqv nyei. Ninh gorngv, “Naaiv za'gengh! yie nyei dorn nyei lui. Za'gengh! ga'naaiv ngaatc, ga'naaiv betv mi'aqv lorqc.”
34Yaakopv nzauh haic, ⟨betv ninh ganh nyei lui⟩ aengx zorqv la'maah ndie-cou sai jienv jaaiv. Ninh nzauh haic, nyiemv ninh nyei dorn ziex laaic lauh.
35Ninh nyei dorn ninh nyei sieqv mbuo yietc zungv kuinx ninh, “Maiv dungx nyiemv,” mv baac ninh maiv muangx. Ninh gorngv, “Maiv dungx gorngv aqv. Yie oix zuqc nzauh taux daic mingh caux yie nyei dorn yiem yiemh gen.” Ninh corc nzauh jienv, weic ninh nyei dorn nyiemv.
36Dongh wuov zanc yiem I^yipv Deic-Bung wuov deix zoux saeng-eix nyei Mi^ndien Mienh aengx maaic Yosepv bun hungh diex nyei yietc dauh jien, se goux hungh dinc nyei domh baeng-bieiv, Bo^ti^faa, mi'aqv.