32

¹"Rkêng hom tôr may, Ơ trôk, jêh ri gâp mra ngơi; ăn neh ntu tăng play ngơi bơh trôm mbung gâp.
²Ăn nau gâp nti tŭp tâm ban ma dak mih, ăn nau gâp ngơi truh tâm ban ma dak ngom, tâm ban ma dak mih rlơ̆ ta kalơ gơ̆ nse, tâm ban n'hŭk mih ta kalơ tơm trau.
³Yorlah gâp mra mbơh amoh Yêhôva kơp hom Brah Ndu he jêng nơm toyh.
⁴Lŭ Toyh, kan păng jêng rah vah, yorlah lĕ rngôch trong păng jêng sŏng. Brah Ndu nơm răp jăp jêh ri mâu geh nau kue ôh, păng jêng sŏng jêh ri di.
⁵Khân păng ƀư ma ôbăl nau tih mhĭk ngăn, khân păng mâu hôm jêng phung kon ôbăl ôh yor nau bêk khân păng; khân păng jêng phung ndŭl mpôl tih jêh ri kue.
⁶Tâm ban pô nây hĕ khân may mplơ̆ ma Yêhôva, Ơ phung ƀon lan rluk jêh ri mâu geh nau blau mĭn ôh? Mâu di păng hĕ jêng mbơ̆ khân may, nơm rhăk jêh khân may, nơm njêng khân may jêh ri ƀư nâp jêh khân may?
⁷Kah gĭt hom ma nar kăl i kăl e, gŭ mĭn hom ma năm dôl âk rnôk, ôp hom ma mbơ̆ khân may, jêh ri păng mra tâm mpơl ma khân may, ôp hom ma bu bŭnh bu ranh khân may, jêh ri khân păng mra mbơh ma khân may.
⁸Tơ lah Nơm Kalơ Lơn ăn jêh ma phung ndŭl mpôl drăp ndơn khân păng, tơ lah păng tâm nkhah phung kon bunuyh, păng tâm nal n'har phung ƀon lan tĭng nâm dŭm âk phung kon Israel.
⁹Yorlah kô̆ prăp ma Yêhôva jêng phung ƀon lan păng nơm, phung Y-Yakôb jêng drăp ndơn prăp ma păng.
¹⁰Păng saơ phung khân păng tâm bri rdah, jêh ri tâm ntŭk bri hŏng geh nau nter ngrông; păng rvang jŭm khân păng, păng mât mray, păng chiă uănh khân păng nâm bu găr măt păng nơm.
¹¹Tâm ban ma klang tâm rplay kon păng mhe deh, mpăr ta kalơ kon păng, ling (lĭ) năr păng, nhŭp khân păng, chông khân păng ta kalơ rsau năr păng.
¹²Kanŏng Yêhôva njŭn khân păng, jêh ri mâu geh ôh brah bu năch ndrel ma păng,
¹³Păng ăn khân păng hao jêh ta ntŭk prêh tâm neh ntu, jêh ri khân păng sa jêh play tâm mir: Păng ăn khân păng djrêp dak sŭt tă bơh lŭ, jêh ri dak play Ôlive bơh lŭ dăng,
¹⁴Dak toh ndrôk kŏt jêh ri dak toh biăp dak ndrel ma ngi kon biăp jêh ri biăp nkuăng, âk ndrôk bơh bri Basan jêh ri âk be nkuăng ndrel ma ba ƀlê ueh lơn jêh ri khân may nhêt jêh dak iet tă bơh play kriăk ƀâu.
¹⁵Ƀiălah Yêsurun văch ma rmŏng jêh ri chưng; may văch ma rmŏng, may jêng săk jăn toyh jêh ri geh ntâu pler; dôl nây plơ̆ chalat Brah Ndu nơm njêng jêh păng, jêh ri mưch ma Lŭ nơm tâm rklaih păng.
¹⁶Khân păng nsônh ăn păng ntôn đah phung brah bu năch; ma ndơ păng rmot khân păng tâm lŏk nuih ăn păng nuih.
¹⁷Khân păng ƀư brah jêh ma phung brah mhĭk mâu jêng brah ngăn ôh: ma phung brah khân păng mâu mâp gĭt năl ôh, ma phung brah mhe văch pa kơi, ma phung nây phung che khân may mâu mâp klach ôh,
¹⁸Khân păng mâu mâp chrê ôh ma Lŭ nơm njêng jêh khân may, jêh ri khân may chuêl jêh Brah Ndu nơm deh khân may.
¹⁹Yêhôva saơ nau nây jêh ri dun ma khân păng, yor nau nsônh bơh phung kon bu klâu bu ur păng.
²⁰Păng lah: 'Gâp mra pôn nuih măt gâp ma khân păng, gâp mra saơ moh mra jêng nau lôch dŭt khân păng, yorlah khân păng jêng du rnôk kue mhĭk ngăn, phung kon mâu răp jăp ôh,
²¹khân păng nsônh jêh găp ăn ntôn đah nơm mâu jêng brah ôh; khân păng tâm lŏk nuih khân păng đah du phung ndŭl mpôl rluk.
²²Yorlah ŭnh hit jêh đah nau gâp ji nuih, jêh ri ŭnh nây sa tât ta njâng Ƀon phung Khĭt, gŭ sa neh ntu jêh ri play păng, jêh ri ăn ŭnh sa njâng yôk.
²³Gâp mra bun nau mhĭk ta kalơ khân păng;
²⁴khân păng mra rai lôch ma nau ji ngot ji hir, nau duh jêh ri nau ji tưp geh dak kăch kăm mra sa khân păng; jêh ri gâp mra njuăl âk mpa bri kăp khân păng, ndrel ma dak kăch kăm bơh mpa vơr ta ndruyh neh.
²⁵Pa dih đao mra ăn nau ndrê ndjăng, jêh ri tâm jrô mra geh nau nhhu klach ngăn, ƀư rai nđâp bu klâu ndăm jêh ri bu ur druh, kon se gŭ pu ndrel ma bu klâu ranh.
²⁶Gâp lah jêh: "Gâp mra mpuh rlu khân păng ngai, gâp mra ăn lôch nau kah gĭt ma khân păng ta nklang phung bunuyh."
²⁷Tơ lah gâp mâu klach nau nơm rlăng nsônh, klach lah phung rlăng khân păng mĭn vĭ, klach lah khân păng mra lah: "Ti hên dơi jêh, Yêhôva mâu mâp ƀư ôh lĕ rngôch nau nây."
²⁸"Yorlah khân păng jêng du ndŭl mpôl mâu geh gĭt nau, jêh ri mâu geh nau gĭt rlăng ôh tâm khân păng.
²⁹Tơ lah khân păng jêng njêh, khân păng mra gĭt rlăng nau aơ, khân păng dơi mĭn ma nau lôch dŭt khân păng pa kơi taơ!
³⁰Mâm ƀư kanŏng du huê dơi tĭng du rbăn nuyh, jêh ri bar hê dơi nsot rdu jât rbăn nuyh, Kanŏng tơ lah Lŭ khân păng tăch jêh khân păng, jêh ri tơ lah Yêhôva jao jêh khân păng?
³¹Yorlah lŭ khân păng mâu jêng nâm bu Lŭ he ôh nđâp phung rlăng he sek nau nây.
³²Yorlah tơm play kriăk ƀâu khân păng luh tă bơh tơm play kriăk ƀâu ƀon Sôdôm, jêh ri bơh mir ƀon Gômôrơ; play kriăk ƀâu khân păng jêng play kriăk ƀâu geh nau kăch kăm, rkŭm play khân păng jêng tăng;
³³dak play kriăk ƀâu khân păng jêng dak kăch kăm bêh, jêh ri dak kăch kăm katang bêh rmâng,
³⁴Mâu di hĕ nau aơ bun jêh ndrel ma gâp, kađâm jêh tâm ngih drăp ndơ gâp?
³⁵Gâp be nau plơng har, jêh ri nau nkhôm, prăp ma nar jâng khân păng mra nsrat; yorlah nar rêh ni khân păng dăch jêh, jêh ri nau phat dôih khân păng tât gơnh.
³⁶Yorlah Yêhôva mra kơp sŏng phung ƀon lan păng, jêh ri geh nau yô̆ ma phung n'hat na păng, tơ lah păng saơ nau katang khân păng lĕ jêh, jêh ri mâu geh du huê ăt hôm ôh, dĭk mâu lah kon me.
³⁷Dôl nây păng mra lah: 'Ta ntŭk phung brah khân păng, lŭ ntŭk khân păng du krap,
³⁸Phung brah nây sa mham mpa khân păng ƀư brah jêh ri nhêt dak play kriăk ƀâu ndơ khân păng nhhơr nhêt? Ăn phung brah nây dâk jêh ri kơl khân păng, ăn khân păng jêng phung n'gang khân păng.
³⁹Aƀaơ aơ ăn khân may gĭt gâp, gâp, jêng păng, jêh ri mâu geh brah êng ôh rmeh ma gâp; gâp nkhĭt jêh ri gâp ăn rêh; gâp ƀư sôt jêh ri gâp ƀư bah; jêh ri mâu geh nơm dơi tâm rklaih bơh ti gâp ôh.
⁴⁰Yorlah gâp yơr ti gâp mơ pa trôk, jêh ri ton sơm, yorlah gâp gŭ rêh n'ho ro.
⁴¹Tơ lah gâp tôl ƀư chrêk đao gâp, jêh ri ti djôt kan phat dôih, gâp mra rơk har ma phung rlăng gâp, jêh ri mra mplơ̆ nau khư ma phung tâm rmot ma gâp.
⁴²Gâp mra ăn hăr gâp nhêt mham kŏ nâm bu nhŭl ndrănh, jêh ri đao gưm gâp mra sa nglay ma mham bunuyh bu sreh jêh ri phung bu nă, bơh bôk phung rlăng geh sŏk jong."
⁴³Răm maak hom ơ phung ndŭl mpôl bunuyh ndrel ma phung ƀon lan păng, yorlah păng mra plơng rnua mham phung n'hăk mƀuăl păng, jêh ri plơng rnua ma phung ma phung rlăng păng, jêh ri ƀư nau maak ƀư kloh n'gor păng, ma phung ƀon lan păng.
⁴⁴Y-Môis văch jêh ri răk lĕ nau mprơ nây ăn phung ƀon lan iăt, păng jêh ri Y-Yôsuê kon bu klâu Y-Nun,
⁴⁵Tơ lah lôch jêh Y-Môis ngơi nau nây ma lĕ rngôch phung Israel, ⁴⁶păng lah: "Djôt prăp hom tâm nuih n'hâm lĕ rngôch nau ngơi gâp ntăm ma khân may nar aơ, gay ma khân may dơi ntăm nau nây ma phung kon khân may gay ma khân păng dơi njrăng ƀư kơt tĭng lĕ rngôch nau ngơi tâm nau vay nây. ⁴⁷Yorlah nau nây mâu tăp ôh nau mâu khlay ma khân may ƀiălah păng jêng nau rêh khân may jêh ri yor nau nây khân may mra gŭ rêh jŏ tâm bri khân may mra rgăn dak krong Yurdan gay sŏk dơn."

Yêhôva Ăn Y-Môis Uănh N'gor Kanan

⁴⁸Nar nây lĕ Yêhôva lah ma Y-Môis: ⁴⁹"Hao hom ta yôk Abarim aơ, yôk Nêbô gŭ tâm bri Môap mơ pa đah ƀon Yêrikô, jêh ri uănh hom n'gor Kanaan gâp ăn ma phung ƀon lan Israel jêng drăp ndơn, ⁵⁰jêh ri khĭt ta kalơ yôk may hao nây jêh ri bu mra rbŭn may ndrel ma phung ƀon lan may, nâm bu Y-Arôn nâu may khĭt jêh ta yôk Hor jêh ri bu rƀŭn păng ndrel ma phung ƀon lan păng; ⁵¹yorlah may ƀư tih jêh đah gâp ta nklang phung ƀon lan Israel ta dak Mêriba Kadês tâm bri rdah Sin; yorlah may mâu geh yơk ma gâp jêng kloh ueh ôh ta nklang phung ƀon lan Israel, ⁵²yorlah may mra uănh ma n'gor ta năp may, ƀiălah may mâu dơi hăn lăp ôh tâm bri gâp ăn ma phung ƀon lan Israel."

32

Bài Ca của Mô-sê

¹“Hỡi các tầng trời, xin hãy nghe những gì tôi sẽ nói;
Hỡi trái đất, xin lắng nghe những lời của miệng tôi.
²Nguyện lời dạy của tôi như những giọt mưa rơi,
Nguyện lời khuyên bảo của tôi tựa sương đọng lại,
Như mưa lất phất rơi trên đồng cỏ,
Như mưa rào đổ nhẹ xuống đồng xanh.
³Vì tôi xưng tụng thánh danh của CHÚA,
Xin hãy quy mọi sự vĩ đại về cho Ðức Chúa Trời của chúng ta.

⁴Ngài là Vầng Ðá,
Công việc của Ngài thật trác tuyệt,
Mọi đường lối của Ngài thật công chính vẹn toàn.
Ngài là Ðức Chúa Trời thành tín, không chút dối gian,
Công chính và chính trực là Ngài.

⁵Thế nhưng con dân Ngài đã đối với Ngài thật tồi tệ;
Họ đã quá hư đốn, và chẳng đáng làm con của Ngài;
Họ đúng là một dòng dõi ngang bướng và gian tà.
⁶Hỡi dân điên rồ và vô ơn bạc nghĩa,
Anh chị em đền đáp ơn CHÚA như vậy sao?
Há chẳng phải chính Ngài là cha của anh chị em,
Ðấng đã dựng nên anh chị em,
Ðấng đã tạo thành anh chị em và lập vững anh chị em sao?
⁷Hãy nhớ lại những ngày xa xưa,
Hãy ngẫm suy những năm của các thế hệ rất lâu về trước;
Hãy hỏi cha của anh chị em, ông ấy sẽ bảo cho,
Hãy hỏi các vị trưởng lão, họ sẽ nói cho anh chị em rõ.

⁸Khi Ðấng Tối Cao chia sản nghiệp cho các dân,
Khi Ngài chia thế giới ra từng vùng để nhân loại ở,
Ngài ấn định bờ cõi cho các dân,
Dựa theo số con cái của I-sơ-ra-ên.
⁹Phần của CHÚA chính là dân của Ngài,
Gia-cốp là phần sản nghiệp của Ngài.
¹⁰Ngài đã tìm thấy ông trong một vùng hoang vắng,
Giữa đồng hoang gió hú thú gầm;
Ngài che chở ông và chăm sóc ông,
Ngài bảo vệ ông như con ngươi của mắt Ngài.
¹¹Ngài như đại bàng lượn bay quanh tổ nó,
Bay lượn bên trên, giục các con nhỏ của nó tập bay,
Dang cánh ra cõng các con nó trên lưng,
Ðưa chúng lên trời cao bằng đôi cánh của mình.

¹²CHÚA là Ðấng duy nhất dẫn dắt ông;
Không có thần ngoại bang nào ở bên ông.
¹³Ngài đặt ông ở những địa vị quyền thế trong xứ;
Ngài nuôi ông bằng sản phẩm của ruộng đồng;
Ngài cho ông ăn mật ong từ các tổ ong trong kẽ đá.
Ông dùng dầu ô-liu trồng trong các rẫy đầy những đá hoa cương;
¹⁴Ông ăn sữa chua từ đàn bò,
Ông uống sữa tươi từ đàn chiên và đàn dê,
Ông ăn thịt những chiên con và chiên đực mập béo;
Ông ăn thịt bò của Ba-san và thịt dê hảo hạng,
Ông hưởng lúa mì loại ngon thượng hạng;
Ông uống những thứ rượu ngon nhất thời bấy giờ.

¹⁵Giê-su-run được mập béo, rồi lại giơ chân đá ngược;
Anh chị em đã mập, béo, và phì ra rồi!
Ông đã bỏ Ðức Chúa Trời, Ðấng đã dựng nên ông;
Ông đã khinh khi Vầng Ðá giải cứu ông.

¹⁶Họ đã làm cho Ngài ghen tức với các thần xa lạ;
Họ đã dùng những việc gớm ghiếc chọc giận Ngài.
¹⁷Họ đã cúng tế cho các quỷ chứ nào phải dâng hiến lên Ðức Chúa Trời;
Thần của họ là những thần họ không biết;
Tức những thần khi vào trong xứ rồi họ mới phát hiện,
Chúng là những thần mà tổ tiên anh chị em không sợ.

¹⁸Anh chị em đã làm ngơ với Vầng Ðá đã sinh ra mình;
Anh chị em đã quên hẳn Ðức Chúa Trời, Ðấng đã tạo ra mình.

¹⁹CHÚA thấy thế, Ngài chán ngán họ,
Ngài ẩn mặt khỏi các con trai và các con gái của Ngài.
²⁰Ngài phán, ‘Ta sẽ ẩn mặt Ta khỏi chúng;
Ðể Ta xem, đến cuối cùng chúng sẽ ra sao;
Vì bọn chúng là giống nòi tráo trở,
Những đứa con không tình nghĩa trung thành.
²¹Chúng đã làm cho Ta phải ghen với những gì không phải là thần thánh;
Chúng chọc giận Ta bằng các thần tượng chúng thờ.
Vì thế Ta sẽ làm cho chúng phải ghen tức với một dân không ra hồn ra dáng,
Dùng một dân ngu si khiến chúng phải tức tối bực mình.
²²Vì lửa giận của Ta đã phừng lên nghịch lại chúng;
Lửa ấy đã cháy bùng đến tận vực sâu của âm phủ;
Lửa ấy thiêu đốt đất đai và hoa màu sinh ra trên đất;
Lửa ấy cháy tận nền các núi non hùng vĩ.
²³Ta sẽ đổ chồng chất các tai vạ trên chúng;
Ta sẽ bắn các mũi tên của Ta vào chúng:
²⁴Nạn đói sẽ khiến chúng hao mòn,
Khí hậu nóng cháy khô khan sẽ làm chúng kiệt quệ,
Ôn dịch sẽ khiến chúng tang thương,
Răng của thú dữ do Ta sai đến sẽ cắn xé chúng,
Nọc của rắn độc bò trong bụi đất sẽ gây chết chóc cho chúng.
²⁵Ngoài đường gươm giáo sẽ gây nên tang tóc,
Còn trong nhà sẽ đầy nỗi kinh hoàng,
Trai tráng hay thiếu nữ thanh xuân cũng vậy,
Trẻ thơ còn đang bú hay người già tóc đã bạc phơ đều chẳng được miễn trừ.
²⁶Ta đã nghĩ, Ta sẽ rải chúng ra khắp bốn phương trên đất,
Ta sẽ xóa chúng khỏi trí nhớ của loài người;
²⁷Nhưng Ta ngại làm như thế quân thù của chúng sẽ được thêm khích lệ,
Quân thù của chúng có thể sẽ hiểu lầm và bảo, “Chúng ta đắc thắng là nhờ sức lực của tay mình,
Chiến thắng nầy không phải tất cả là CHÚA đã làm đâu.”

²⁸Thật vậy, bọn chúng là một dân không trí tuệ;
Chúng chẳng có khả năng phán đoán nghĩ suy.
²⁹Nếu chúng có chút khôn ngoan, chúng đã nghĩ ra điều ấy;
Chúng có thể suy ra kết cuộc sẽ thế nào.
³⁰Làm sao một người có thể rượt đuổi cả ngàn người,
Còn hai người có thể làm cho vạn người chạy trốn,
Trừ phi Vầng Ðá của họ đã bán bỏ họ,
Tức CHÚA của họ đã lìa bỏ họ rồi?

³¹Vì vầng đá của chúng chẳng giống như Vầng Ðá của chúng ta;
Quân thù của chúng ta đều biết rõ điều ấy.
³²Nho của chúng lấy ra từ giống nho ở Sô-đôm,
Từ vườn nho ở Gô-mô-ra;
Trái nho của chúng là trái nho độc,
Chùm nho của chúng chỉ có toàn trái đắng.
³³Rượu của chúng đều là nọc của rắn độc,
Nọc độc chết người của rắn bành mang.
³⁴Việc đoán phạt nầy Ta há đã không giữ trong kho,
Niêm phong nó trong kho báu của Ta sao?
³⁵Sự báo thù thuộc về Ta, Ta sẽ báo trả;
Sắp đến lúc chân chúng sẽ thình lình trượt ngã,
Bởi vì ngày hoạn nạn của chúng đã gần,
Những điều ấy sẽ xảy đến rất nhanh cho chúng.’

³⁶CHÚA sẽ minh oan cho dân Ngài,
Ngài sẽ thương xót các đầy tớ Ngài,
Khi Ngài thấy sức lực của họ chẳng còn nữa,
Khi kẻ nô lệ hay người tự do đều chẳng còn ai.
³⁷Bấy giờ Ngài sẽ hỏi, ‘Các thần của chúng,
Những vầng đá nơi chúng nương náu,
³⁸Những kẻ hưởng các phần béo tốt nhất của các con vật hiến tế chúng dâng,
Những kẻ uống rượu chúng hiến qua các lễ quán đâu rồi?
Hãy để những kẻ ấy trỗi dậy và giúp đỡ các ngươi!
Hãy để chúng bảo vệ các ngươi!
³⁹Này, bây giờ, khá biết rằng ấy là Ta, chính Ta là Ðấng ấy;
Chẳng có thần nào khác ngoài Ta.
Ta có quyền làm chết, và Ta làm sống lại;
Ta khiến cho bị thương, và Ta chữa lành;
Không ai có thể thoát khỏi tay Ta.
⁴⁰Ta đưa tay Ta lên trời mà thề rằng:
Như Ta hằng sống đời đời,
⁴¹Ta sẽ mài lưỡi gươm bóng láng của Ta cho sắc bén,
Tay Ta sẽ cầm lấy nó để thi hành sự đoán phạt;
Ta sẽ báo thù những kẻ chống nghịch Ta;
Ta sẽ báo trả những kẻ ghét Ta.
⁴²Ta sẽ cho những mũi tên của Ta uống máu,
Và lưỡi gươm của Ta sẽ ăn thịt quân thù,
Tức máu của quân thù ngã chết nơi chiến trận và của tàn quân bại trận;
Ðầu của những kẻ để tóc dài thề chống Ta đến cùng thảy đều bị rơi.’

⁴³Hỡi các dân các nước, hãy cùng với dân Ngài dâng lời ca ngợi,
Hãy thờ phượng Ngài, hỡi tất cả các ngươi,
Vì Ngài sẽ bắt chúng đền nợ máu các tôi tớ Ngài,
Ngài sẽ báo thù những kẻ chống nghịch Ngài,
Ngài sẽ báo trả những kẻ ghét Ngài,
Và Ngài sẽ xá tội cho xứ và cho dân Ngài.”

Luật Pháp và Sự Sống Còn của Dân I-sơ-ra-ên

⁴⁴Mô-sê cùng với Giô-sua con của Nun đến và nói tất cả những lời của bài ca ấy cho dân nghe. ⁴⁵Khi Mô-sê nói xong tất cả những lời ấy cho toàn dân I-sơ-ra-ên, ⁴⁶ông nói với họ, “Hãy ghi lòng tạc dạ tất cả những lời tôi làm chứng giữa anh chị em ngày nay. Anh chị em hãy truyền những lời ấy lại cho con cháu mình, để chúng cũng hết lòng vâng giữ mọi lời của bộ luật pháp nầy. ⁴⁷Ðây chẳng phải là việc không có giá trị gì đối với anh chị em, nhưng chính là sự sống còn của anh chị em, vì nhờ nó anh chị em mới có thể sống lâu trong xứ mà anh chị em sẽ đi qua Sông Giô-đanh để chiếm lấy.”

Mô-sê Gần Qua Ðời

⁴⁸Chính ngày hôm đó CHÚA nói với Mô-sê, ⁴⁹“Ngươi hãy đi lên rặng Núi A-ba-rim nầy, đến Núi Nê-bô, trong xứ Mô-áp, đối ngang Giê-ri-cô, và hãy nhìn vào xứ Ca-na-an, nơi Ta sẽ ban cho dân I-sơ-ra-ên làm sản nghiệp. ⁵⁰Ngươi sẽ qua đời tại đó, tức trên núi ngươi sẽ đi lên, rồi ngươi sẽ được đem về với tổ tiên ngươi, như A-rôn anh ngươi đã qua đời trên Núi Hô-rơ và đã được đem về với tổ tiên của ông ấy vậy, ⁵¹bởi vì ở giữa dân I-sơ-ra-ên, các ngươi đã không tin Ta trong vụ nước ở Mê-ri-ba Ca-đe trong Ðồng Hoang Xin, và bởi vì hai ngươi đã không tôn thánh Ta giữa dân I-sơ-ra-ên. ⁵²Vậy, ngươi có thể trông thấy xứ ấy từ xa, nhưng ngươi sẽ không vào xứ ấy, tức xứ Ta ban cho dân I-sơ-ra-ên.”